17 yaşındaki İdil, projesiyle dünya 4'üncüsü oldu
Merkez Palandöken ilçesindeki Remzi Sakaoğlu Bilim ve Sanat Merkezi'nde (BİLSEM) proje öğrencisi olan İdil Büyükgölcigezli, parlak kırmızı meyveli renkleriyle dikkatini çeken 'ateş dikeni' bitkisini inceledi. Ateş dikeni bitkisinin, yağını çıkarmayı ya da antibakteriyel olarak kullanmak konusunda çalışmalar yapan İdil Büyükgölcigezli, bu konuda bir gelişme sağlayamayınca farklı bir araştırma yoluna gitti. Araştırmasını sürdüren Büyükgölcigezli, bitkiyle ağır metallerin biyosorpsiyon yoluyla etkisinin giderildiğini tespit etti.
TÜBİTAK HEYETİ ABD'YE GÖNDERİLMESİ KARARINI VERDİ
Büyükgölcigezli, Erzurum ve çevresinde özellikle sonbahar aylarında yetişen 'ateş dikeni' bitkisini' kullanarak tekstil fabrikalarının atık sularında denetimsiz bir şekilde bırakılan kanserojen ve mutojen etkilere sahip boyaların giderimi için alternatif, düşük maliyetli, uygulanabilir bir proje geliştirdi. Bitkinin tozunun, uygun sulu ortam sağlandığı zaman çoğu toksik boyayı biyosorpsiyon (biyolojik olarak parçalanması zor olan metal ve boya gibi kirleticilerin sulu ortamlarda biyokütle tarafından alınmasıdır) yoluyla giderdiğini belirledi. Büyükgölcigezli, geliştirdiği projesiyle önce TÜBİTAK tarafından düzenlenen liselelararası proje yarışmasına katıldı. Bölge birincisi olarak Türkiye finaline katılan Büyükgölcigezli, Türkiye 2'ncisi olmayı başardı. Büyükgölcigezli'nin sunum yaptığı TÜBİTAK jüri heyeti, projenin Amerika'da düzenlenen 'Uluslararası Bilim ve Mühendislik Fuarı'nda (İSEF) sergilenmesinin uygun olacağı kanaatine vardı.
DÜNYA 4'ÜNCÜSÜ OLDU
Büyükgölcigezli, projesini İSEF jürisine çevrim içi sunum yaptı. ISEF jüri heyeti yaptığı değerlendirme sonunda 21 Mayıs günü çevre mühendisliği dalında Büyükgölcigezli'yi projesiyle dünya 4'üncüsü olarak açıkladı. 80'den fazla ülkeden 1800'e yakın öğrencinin katıldığı 'Uluslararası Bilim ve Mühendislik Fuarı'nda dünya 4'üncüsü olmaktan duyduğu mutluluğu dile getiren Büyükgölcigezli, Ülkemi temsil ettiğim için çok mutlu oldum. Yani orada çok uluslararası bir platformda çevre mühendisliği alanında başarı elde etmek beni mutlu etti. Şimdi çalışmanın uygulanması için sabırsızlanıyorum dedi.
Büyükgölcigezli, şunları söyledi:
Ben bu çalışmaya başlarken parlak kırmızı meyveleriyle dikkatimi çeken ateş dikeni bitkisiyle ilgili bir şey yapmak istiyordum. Yağını çıkarmayı veya antibakteriyel olarak kullanmayı denedik. Ama bu çalışmalardan olumlu sonuç alamayınca literatürde yeni yapılan çalışmaları takip ettim ve farklı bir bitkiyle ağır metallerin biyosorpsiyon yoluyla giderildiğini gördüm. Ben de ateş dikeni gibi yaygın ve düşük maliyetli bir bitkiyle biyosorpsiyon yoluyla boya gideriniminde kullanılabilir mi, diye merak ettim. Bunun için tekstil fabrikalarında uygulanabilecek bir çalışmayı geliştirdim. Bu çalışmayla ilgili hedefim ,tekstil fabrikalarında çizdiğim üç boyutlu prototipin uygulanması veya tekstil fabrikalarının tarafından bana sunulacak atık suların boya analizlerine tabi tutularak bu bitkinin gerçek bir atık suda kullanıllıp kullanılmayacağının tesbit edilmesi. Bunun için tekstil fabrikalarıyla iletişimdeyim, onların cevaplarını bekliyorum.
Gelecekte hedefinin ilaç sanayiine yönelmek olduğunu açıklayan Büyükgölcigezli, endokrin bozucu ve toksik etkisiye sahip olan maddelere ilgi duyduğu için bunların etkilerini yok edecek ya da asgariye indirgeyecek ilaç üretiminde yer almak isteğini söyledi.