Araçlarda neden midemiz bulanır?

Hayır, yolcu koltuğunda oturan adam kahvenize bir şey karıştırmadı; bilim insanları, bir arabadayken beyninizin yakın çevrenizle ilgili olarak, zehirlendiğiniz zamanlardakine benzeyen tutarsız mesajlar aldığını öne sürüyorlar. Ve hepimiz, kusmanın, herhangi bir nörotoksini* ya da zehri vücuttan atmanın en kolay yolu olduğunu biliriz.

BEYNİMİZ KARMAŞA YAŞIYOR

O halde, burada neler oluyor ve neden beynimiz böylesine şaşkına dönüyor?

Uzmanlar, araba tutması hastalığının (veya hareketle bağlantılı hastalıkların herhangi bir türünün) bizim tarafımızdan ‘geliştirildiğini’ düşünüyor; zira insanlar yalnızca kısa bir süreden beri otomobiller, otobüsler ve tekneler gibi araçlarla yolculuk yapmaya başladı ve beyinlerimiz henüz tam olarak buna uyum sağlayamadı.

Hareketli bir araba, otobüs ya da teknede yolculuk yapmamıza karşın, duyularımızın çoğu hâlâ vücudumuzun hareketsiz olduğunu düşünüyor ve tabii ki, bir arabanın arka koltuğunda otururken, vücudunuz teknik olarak hareketsiz durumda.

Aynı esnada beyniniz, iç kulağınızdaki denge algılayıcıları -küçük sıvı tüpleri- aracılığıyla belirli bir hızda ilerlediğinizin de farkında.

Bu tüplerdeki sıvının çalkalanıyor olması hareket ettiğinizi gösteriyor, fakat aslında hareket etmeden duruyorsunuz. Bu nedenle, beyniniz ciddi oranda karışık mesajlar alıyor.

Bu bilgiyi bir araya getirmek ve aslında neler olup bittiğini anlamak ‘talamus’un** görevi ama çoğunlukla bu olaya bir zehrin yol açtığı sonucuna ulaşıyor; bu sebeple, kimi zaman kusmak için yol kenarında mola vermek zorunda kalıyorsunuz.

ZEHİRLENME TEPKİSİ

İngiltere’de bulunan Cardiff Üniversitesi’nde bir sinirbilimci olan Dean Burnett, “Beynimiz bu tür bir durumla karıştığı zaman, (vücudumuza) ‘ah, ne yapacağımı bilmiyorum, bu yüzden her ihtimale karşı hasta ol,’ diyor,” diye açıklıyor. “Netice itibariyle, araç tutması sorunuyla karşılaşıyoruz; çünkü beynimiz daimi biçimde zehirlenmekten endişe duyar.”

Aslında, başınızı pencereden dışarı çıkarmak faydalı olabilir; çünkü böylece beyniniz gerçekten de hareket ettiğinizden ve ortada bir sorun olmadığından emin olur. Bir kitap ya da bir harita okumak çoğunlukla sorunu daha da kötü hale getirir; zira beyninizi gerçekte hareket etmediğinize ve yolda hızlanmadığınıza ikna eder.

Aracın sürücüsü olmak da size yardımcı olabilir; çünkü beyinde gerçekten hareket halinde olduğunuza dair çok daha fazla görsel kanıt bulunur ve ek bir kolaylaştırıcı olarak, hareket sizin kontrolündedir. Farklı biçimde söylersek, bu durumda büyük ihtimalle zehirlenmiyorsunuzdur.

NEDEN ORTAYA ÇIKTIĞI BİLİNMİYOR

Bilim insanlarının kesin anlamda emin olmadığı husus, neden bazılarımızı etkilerken diğerlerini etkilemediği, yani neden bazı insanların araba tutması hastalığı ‘geliştirdiği’. Büyük ihtimalle, yalnızca evrimsel ‘talihle’ alâkalı.

2013 yılında sonuçlanan bir araştırma, daha fazla ‘bedensel sallanma’ yaşayan insanların –bedenleri doğası itibariyle, hareketsizken bile daha sık hareket eden insanların– deniz tutması hastalığına yakalanma olasılığının daha yüksek olduğunu saptadı. Araştırmaya göre, hassas olan insanlar, genelde de farklı biçimde hareket ediyor olabilirler.

Bu arada, araştırmacılar birçok ailenin tatil başlangıcını mahveden bu soruna bir çözüm aramayı sürdürüyorlar. Şimdiye dek öğrendiklerimizi temel alarak, en sevdiğiniz müzikleri dinlemek ve yolculuktan önce yüksek miktarda protein içeren hafif yiyecekler yemek bazılarınıza yardımcı olabilir (bilindiği kadarıyla midenizi yatıştırmaya yardımcı olur).

Kusmak için şoförün kenara çekmesini istemek hiç de eğlenceli değil ama en azından artık araba tutması hastalığınızın arkasındaki bilimsel nedenleri açıklayabilirsiniz.

* Nörotoksin, sinir dokusuna zarar veren zehirli maddelere verilen addır.

** Talamus, beyin sapının tepesindedir ve bütün beyinle bağlantılıdır. Beyne gönderilen duyusal bilgileri iletir.