Bilim dünyasında meydana gelen yeni olaylar, teknolojik bilgiler, yeni bulunan cihazlar, yeni keşifler, canlıların hayatını kolaylaştıracak duyurular, bilim insanlarının açıklamaları Vehaber'de.
Bilim, nedensellik, merak ve amaç besleyen, olguları ve iddiaları deney, gözlem ve düşünce aracılığıyla sistematik bir şekilde inceleyen entelektüel ve pratik disiplinler bütünüdür.[1] Bir parantez açmak gerekirse bu tanımın "ilim" için geçerli olmadığının altını çizmek gerekir. Zira bilim somut, dünyevî ve evrensel olayları kendine konu edinmişken ilim manevî olaylarla da ilgilenebilir fakat somut kanıt sunmaz. Bilimi sınıflandıran bilim felsefecileri bilimi formal, sosyal ve fennî bilimler olmak üzere üçe ayırır.[2] Bilimin diğer tüm disiplinlerden en farklı karakteristiği, savunmalarını somut kanıtlarla sunmasıdır. Ve bu da bilimi en güvenilir disiplin olarak günümüze kadar birçok alt dala bölmüş, insanların daha iyi yaşam koşullarına kavuşmasına, bilinmeyen olguları bulmamıza ve yeni şeyler öğrenmemize önayak olmuştur. Tüm bilim dalları evrenin bir bölümünü kendine konu olarak seçer, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışır.[3] Einstein bilimi, her türlü düzenden yoksun duyu verileri ile düzenli düşünceler arasında uygunluk sağlama çabası,[4] Bertrand Russell ise gözlem ve gözleme dayalı akıl yürütme yoluyla dünyaya ilişkin olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabası[5] olarak tanımlar.
Yüzyıllardır insanlığın yeryüzündeki yaşama ortamına duyduğu merak, yaşam standartlarını yükseltecek bir etkinliğe bürünmeye başladı. Olağan gibi görünen olayları anlama çabası, aslında dünyanın gizemlerle dolu bir yer olduğunu ve bunları çözümlemek gerektiği gerçeğini doğurmuştur. Geleneksel bilim sadece anlamaya ve çözmeye gereksinim hissetse de, ileri safhalara bölünen bilim türleri sadece çözmeyi değil çözümden öte ilerlemeyi de kapsar. Geçmişe bakıldığında en önemli sayılan bilim dallarından bazıları matematik, geometri, gök bilimi ve tıptır. Çok çeşitli matematiksel çözümleme sistemlerinin geliştirildiği ilk zamanlardan bu yana hâlâ yeni formüller, sistemler, kuramlar geliştirilmektedir ki bu da bilimin sürekliliğine bir örnektir.
Bilim deneye çok önem verir ve bilimsel yöntem deneye dayanır. Bu evre, işlenen konuyu daha inandırıcı kılmanın yanında belirli bir çerçeveye oturtur. Bir varsayım (hipotez), muhtelif sınamalar sonucunda doğrulanırsa kuram (teori) statüsünü alabilir ve temel taş niteliğine bürünebilir. Bilimin sonsuz bir süreç içinde değişimi yadsınamaz bir durumdur. Zaman içinde alt dallara bölünen bilim sayısal ve sosyal alanlarda ayrı konulara bürünmüş; fakat nitelik açısından aynı amaca hizmet etmeyi sürdürmüştür.
Makale serilerinden
Bilim
Formal bilim
Fiziksel bilimler
Yaşam bilimleri
Sosyal ve
Davranışsal bilimler
Uygulamalı bilimler
Disiplinlerarası bilimler
Bilim felsefesi ve
bilim tarihi
Bilim portalı
Kategori
g
t
d
İçindekiler
1 Bilim'in tarihi
1.1 Antik çağlarda bilim
1.2 Bilim ve felsefe
1.3 Bilim dallarının gelişimi
1.3.1 Astronomi ve fizik
1.3.2 Kimya
1.3.3 Matematik ve Geometri
1.3.4 Tıp
1.4 Adli tıp
1.4.1 Biyoloji
1.5 Hamilelik ve fetüsün gelişimi
1.5.1 Sosyoloji
1.5.2 Siyaset bilimi
1.5.3 Psikoloji
1.5.4 Antropoloji
1.6 Günümüze doğru
1.6.1 Bilimin modernleşmesine katkıda bulunanlar
1.6.2 Modernleşmede kullanılan metotlar
2 Bilimlerin sınıflandırılması
3 Bilim'in felsefesi
4 Bilimsel yöntem
5 Bilim çevreleri ve camiası
5.1 Bilim dalları
5.2 Kurumlar
5.3 Yazın
6 Eleştiriler ve tartışmalar
6.1 Bilim, sözde bilim ve bilim dışı
6.2 Felsefi bakış ve odak
6.3 Medya ve bilim tartışması
6.4 Epistemolojik yetersizlikler
6.5 Bilim ve din
7 Kaynakça
8 Dış bağlantılar
Bilim'in tarihi
Antik çağlarda bilim
Aristoteles.
Bilimin yazıdan daha önce ortaya çıktığı bilinmektedir.[6] Bu sebeple, özellikle antik çağlardaki bilimsel buluş, görüş ve keşifleri incelemekte arkeolojinin önemli bir yeri vardır. Örneğin çeşitli arkeolojik keşiflerin incelendiğinde tarih öncesi çağlardaki insanların çeşitli gözlemler yaptığı saptanmıştır; örneğin mevsimleri takip etmişlerdir. Afrika'da bulunan ve MÖ 35000 ile MÖ 20000[7] yılları kökenli çeşitli bulgular, zamanı ölçmeye dair çeşitli denemelerin izlerini taşımaktadırlar.[8]
Bununla birlikte teknolojik gelişimin yanı sıra bilimsel etkinliklerin özellikle MÖ 2500 lü yıllar civarında yoğunlaştığı ve ivme kazandığı tespit edilmiştir.[6] Bunun özellikle mimari birçok örneği bugün de görülebilir; Stonehenge gibi büyük yapılar belirli bilimsel ve teknolojik gelişim, özellikle de çeşitli gelişmiş matematik bilgileri olmaksızın yapılamayacak anıtlardır.[6] Örneğin bu dönemdeki çoğu yapılar en azından Pisagor kuramı olmaksızın yapılamayacak yapılardır; buna ve benzeri diğer bulgulara dayanarak, Pisagor kuramının Pisagordan binlerce yıl önce insanlar tarafından bilindiği tespit edilmiştir.[6] Nitekim antik Mısırlılar gibi birçok ulusta çok erken tarihlerde matematiksel etkinlikler görülmektedir. Antik Mısırlılar MÖ 4200 yılında 365 günlük bir takvim üretmiş oldukları gibi, MÖ 3100 yılı tarihli bir gürzde sayısal olarak milyonları ifade etmek için bir sistemin kullanıldığı görülmüştür.[9] Antik Mezopotamya'da matematiksel etkinlik ve gelişimin varlığı, arkeolojik araştırmalarca elde edilen kil tabletler yardımıyla bilinmektedir.[10] Mezopotamya'da zaman içinde iktidara gelen farklı krallıkların neredeyse tamamından matematiksel etkinliğin bulguları kalmıştır; MÖ 3. binyıldan Sümerlere ait, MÖ 2. binyıldan Akad ve Babillilere ait, MÖ 1. binyıldansa Asurlulara ait.[10] Bunlara ek olarak daha sonra bölgede hakimiyet kuran Perslere ait MÖ 6. yüzyıldan 4. yüzyıla kadarki bir tarihe ait bulgular da mevcuttur.[10] Mezopotamya'daki matematiksel etkinlikler çok çeşitlidir ve pratik sorunların ötesine de sıklıkla geçmiştir; lineer ve ikinci dereceden denklemlerin çözümünü içeren cebir çalışmaları ile çeşitli sayı kuramına dair çalışmalar yapılmıştır.[10] Bunlara ek olarak bu topraklardaki farklı krallıklar tarafından zaman içinde sayı sistemi oldukça geliştirilmiştir. Sümerliler, antik Mısırlıların kullandığına benzer ondalık ekli bir sayı sisteminin temellerini atmışlar ve kullanmışlardır.[10] Bu sistem daha sonraki dönemlerde farklı iktidarlar tarafından geliştirilmiş, Babillilerce 60 bazlı bir sisteme ulaşılmıştır.[10]
Arşimet'in vidası
MÖ 3. binyılda Hint yarımadasında matematikle uğraşıldığı ve matematiksel hesapların yapıldığı bilinmektedir.[11] Ayrıca bu matematiksel etkinlik büyük oranda ölçüm cetvelleri, ağırlık ve genel olarak ölçümler gibi konuları da içermekteydi.[12] Bu dönemdeki matematiksel etkinliklerin genel olarak astronomi ile de ilişik olduğu öne sürülmüştür.[11]
Nitekim dini açılar da barındıran, sıklıkla matematik gibi diğer bilim dallarıyla birlikte yapılan astronomi çalışmaları antik çağlarda büyük bir önem ve yer arz etmektedir.[6] Astonomiyle ilişkili fenomenlerin matematiksel tezahürlerine antik Mezopotamya'daki bilimsel etkinliklerde rastlanmaktadır.[6] Çin'de takvimsel ihtiyaçlara karşılık verecek astronomi faaliyetleri olduğu gibi, Mezopotamya'da matematiksel gelişimden yararlanılarak gezegenlerin döngülerine, pozisyonlarına dair hesaplamalar yapılmaktaydı.[6] Matematiksel gelişimden ayrık bir biçimde astronomi çalışmaları ve anlayışı Orta Amerika merkezli Maya uygarlığında kendisine yer bulmuştur; özellikle takvimsel çalışmalar ve güneş ve ay tutulmalarının hesaplanması önemli yer tutmuştur.[6]
Bunların dışındaki bilimlerin de kökenlerini antik çağda bulmak mümkündür. Örneğin biyoloji uygarlığın gelişiminden çok önceleri toplumsal anlamda önemli bir rol almış, özellikle tarım açısından çok çeşitli gelişmeler olmuş, insanlar birçok hayvanı evcilleştirmiştir.[13] Bitkilerin incelenmesi sonucu birçok şey keşfedilmiştir; örneğin arkeolojik bulguların Babillilerin hurma ağacının eşeyli ürediğini keşfetmiş, polenlerin eril olduklarını ve polenlerin dişil bitkilere aktarılarak üremenin sağlanabileceğini kanıtlamışlardır.[13] Antik çağlarda ayrıca biyolojiyle birlikte tıbbi çalışmalar da yapılmış, Çin, Mısır ve Hint yarımadasındaki çeşitli uygarlıklar farklı şifalı bitkileri belirli tıbbi ve anatomik sorunlar için kullanmışlar, bu kullanımlarını zaman zaman yazıyla da ifade etmişlerdir.[13] Tıbbın yanı sıra, kimya, coğrafya ve jeoloji gibi bilimler de özellikle Çin'de büyük ölçüde gelişmiştir.[6]
Bilim ve felsefe
İlk çağlardaki filozofların dünyayı ve etrafı anlamaya çalışması, merak duyguları, belirli kriterlerin doğmasına ve bunların çeşitli ideolojilere dönüşmesine yol açmıştır. Bilimin temelleri atılıncaya kadar, tartışma ve deney olgusu insanlar tarafından geliştirilmiş ve bu bir arayış haline dönüşmüştür. İlk dönemlerde belirgin bir felsefe-bilim ayrımı yoktur ve birçok büyük bilim insanı aynı zamanda filozoftur. Deneyin ve sonucun klişe haline gelmesi bilimin artık istenilebilir düzeye gelmesini sağlamıştır. 19. yüzyıla kadar gelişme kateden bilim aslında kendi içinde bir savaş vermiş, birçok özgün araştırmacı, düz mantıkla hareket eden ortaçağ liderlerine yenik düşmüştür. Aristo'nun fiziğinden daha farklı düşüncelere sahip olan Galileo kendi zamanının bilim insanlarıyla ters düşmeye başlamıştı. Bilim, tarihi sürecinde bu tip sahnelere sürekli tanık olmuş, deney ve gözlem sonucunda çöken kanunların yerini başkaları almıştır.
Gerçek ve varlığın amacını soruşturan felsefe sistematik düşünmeyi gerektirmektedir. Klasik antik çağ felsefesiyle başlayıp Thales,[14] Anaksimenes,[15] Pisagor,[16] Demokritos,[17] Gorgias,[18] Empedokles,[19] Heraklitos,[20] Parmanides,[21] Sokrates, Plotinos,[22] Platon,[23] ve Aristoteles[24] gibi filozoflar, gitgide gelişen ve şekillenen felsefi soruların şekillenmesini sağlamışlardır. Din odaklı Ortaçağ felsefesinde Hristiyanlığın kendisine bir aracı olarak kullandığı felsefe, Tanrı, bilgi, inanç eksenlerinde yoğun şekilde kullanılmıştır. Aydınlanma Çağı'nda yapılan felsefede akıl ön plana çıkmıştır. Düşünce sistemindeki temel görüş, insan aklının aydınlattığı kesin doğrulara ve bilgiye doğru ilerlemektir. Geçiş dönemi felsefesi olarak bilinen Rönesans felsefesi, bilimde ve düşünce sistemindeki yeni gelişmelerin yer aldığı bir dönemi kapsar. Yeniden doğuş manasına gelen rönesans, önceki çağlardan çok farklı bir düşünce sistemine geçişin köprüsü konumundadır.
Bilim ve felsefenin ayrışması modern çağa yaklaşırken iyice belirginleşmiş, bununla birlikte felsefe ile bilim tamamen birbirinden kopmamış ve gerek genel olarak bilimin felsefesi olan bilim felsefesi gerekse bilim dallarının tek tek felsefi yönden incelendiği felsefe dalları (örneğin fizik felsefesi) varlığını sürdürmekte ve gerek bilim gerekse felsefe alanlarında önemli roller oynamaktadır.
Bilim dallarının gelişimi
Astronomi ve fizik
Albert Einstein'ın keşfettiği denklem.
Dönmeyen bir kara deliğin basit çizimi
Gök bilimi, bilim dalları arasında en eski olanlardandır ve özellikle antik çağlarda en yoğun anlamda icra edilen, bilimlerin anası olarak görülen bir bilimdir.[6] İnsanların gökyüzüne olan ilgisi, yukarıda asılı duran cisimleri incelemeye itmiş ve teleskobun bulunmasıyla bu gözlemler daha etkin bir hâl almıştır. Babilli olgusal astronomlara nazaran Yunan astronomları, matematiksel ayrıntıları özümseyerek bu bilimin gelişmesinde temel noktaları oluşturmuşlardır.
Roma İmparatorluğu'nun iktidarı altındaki Mısır'da yaşamış olan Batlamyus özellikle astronomi tarihi ve genel olarak bilim tarihi açısından önemli bir konuma sahiptir. Daha sonraları İslam astronomları tarafından el-Mecisti olarak anılacak olan Hè Megalè Syntaxis yani "Büyük Derleme" isimli astronomi konulu eseri Orta Çağ boyunca genel geçer kabul gören astronomi eseriydi ve yazarı olarak Batlamyus neredeyse mitik bir statüye getirilmişti.[25] Batlamyus'un evren modeli geosantrik yani yermerkezciydi ve uzun yıllarca kabul gören bu sistemden güneş-merkezli bir sisteme geçiş tartışmalar doğurmuştur.
Radyografi
Polonyalı bir astronom olan Nikolas Kopernik, dünyanın ve diğer gezegenlerin, güneş etrafında döndüklerini açıklamış; heliyosantrik yani güneş-merkezli bir sistem ortaya atmıştır. Copernicus'un sistemini Commentariolus isimli bir risale ile arkadaşlarına tanıtmış daha sonra sistemini, Papa III. Paulus'a ithaf ettiği ayrıntılı bir şekilde başyapıtı sayılacak De revolutionibus orbium coelestium isimli eserinde açıklamıştır. Bu astronomi biliminde yeni bir dönem açılmasına sebep olmuştur. Teleskobu geliştirmesi, yaptığı astronomik gözlemler ve Kopernik'in sistemine verdiği destek ile tanınan İtalyan bilim insanı Galileo Galilei de astronomi ve fizik tarihi için önemli birisidir ve zaman içerisinde modern gözlemsel astronominin babası[26] ve modern fizik biliminin babası[27] gibi atıflara mazhar olmuştur. 1671'de ilk aynalı teleskobu yapan matematik ve fizikçi Isaac Newton uğraştığı bilim dallarının gelişmesine çok fazla katkıda bulunmuş diferansiyel ve integral hesabın temellerini atmıştır. Ayrıca Newton'un 5 Temmuz 1687'de yayımladığı, Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri (Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica) kitabı klasik mekaniğin temellerini oluşturan Newton'ın hareket yasaları ve yer çekimi gibi önemli konuları içerir. Alman teorik fizikçi Albert Einstein enerjinin ışık hızının karesiyle kütlenin eşit olduğunu E=mc² formülüyle ispatladı.Genel görelilik kuramı ve İzafiyet teorisi ile kütlenin uzay zamanı büktüğünü ve zaman, mekân, hareketin birbiriyle bağımlı olduğunu ispatlayıp brown hareketi ile atomun varlığını kanıtladı. Leopold Infeld'la birlikte yazdığı Fiziğin evrimi kitabı ile kuantum ve mekân gibi konuları içerir.
Kimya
Bunsen brülörü.
Kimya, maddenin yapısını ve davranışlarını inceleyen bir bilim dalıdır. Herhangi bir kimyasal reaksiyon olup olmadığını görmeyi içerebilir. Fizikokimya, biyokimya, analitik kimya, anorganik kimya ve organik kimya temel dallarıdır. Tıp gibi pek çok bilim dalının yardımcısı konumunda olan kimya biliminin gıda, ilaç, boya, kozmetik ve tekstil alanlarında kullanımı dolayısı ile, en bilinen dalı organik kimyadır.
Antik çağlarda maddenin belirli temel elementlerden oluştuğu düşünülür ve birçok kültürde bunlar hava, su, ateş ve toprağı içerirdi. Bununla birlikte antik Yunan filozoflardan bir kısmı atom fikrini ortaya atmış ve her şeyin çok küçük yapıtaşlarından meydana geldiğini öne sürmüşlerdir. Bu filozoflara daha sonra atomcu filozoflar da denmiştir. Çok eski çağlardan beri insanlar metalürji ile uğraşmakta, çeşitli eşyanın yapımında kimyasal olayları ve bunların sonucu olan ürünleri kullanmaktaydılar; örneğin camdan eşyanın üretiminde. Orta Çağ'a doğru simya geleneği ortaya çıkmıştır. Simya geleneği kimyanın öncülüdür ve mistisizm, felsefe gibi ögelerle kimyasal çeşitli araştırmaların karışımından ibarettir.
Zamanla simyaya olan ilgi daha da bilimselleşmiş ve simyadan ayrık olarak kimya bilimi ortaya çıkmıştır. Modern kimyanın simyadan ayrışması ve temellerinin atılmasında önemli katkıları olan bir isim Robert Boyle'dur. Bugün özellikle ismini verdiği Boyle yasası ile tanınan Boyle atomcu fikriyatı savunan bir bilim insanıydı. Fransız bilim insanı Antoine Lavoisier ise kütlenin korunumu kanunu ile gerek kimya gerekse bilim tarihinde önemli bir adım atmış, kimya biliminin babası olarak da anıldığı olmuştur.[28] Kendisi ayrıca oksijen ve hidrojeni tespit edip adlandırandır. 19. yüzyılın başına kadar kimyanın, öteki fizik bilimlerin tersine, tümevarım (induction) yönünün tümdengelim (deduction) yönünden daha baskın olması, onun biyolojik bilimlere daha yakın olmasına neden oluyordu. Ama matematik ve fizik yöntemlerin kimyaya uygulanması sonucu yeni bir bilim dalının, yani fizikokimyanın doğmasında başta Wilhelm Ostwald[29], Van't Hoff[30] ve Arrhenius[31]'un payları büyüktür. Kimyasal maddelerin fiziksel değişimlerini, fiziksel olayların kimyasal maddelerin özeliklerinden yararlanılarak açıklanmasını konu alan ve elektrokimya, kolloid kimyası, çekirdek kimyası ve polimer kimyası gibi kollara ayrılan fizikokimya, bu bilginlerin 1881'de Zeitschrift Für Physikalische Chemie adlı bilim dergisini yayımlamalarıyla bilim dünyasında kimyadan ayrı bir dal olarak yerini almıştır.
Bir modern kimya laboratuvarı
İnsanların öğrenme ve araştırma merakı zamanla analitik (çözümlemeli) kimyanın doğmasına neden olmuş, bu durum zaman içinde koordinasyon kimyasının ve endüstriyel analitik kimyanın gelişmesine zemin hazırlamıştır. Analitik metotların keşfi tıp, biyoloji ve genetik alanında kimyanın kullanımını yaygınlaştırmıştır. Penisilin ve vitaminlerin keşfi ile kimya biliminin insanın yaşam kalitesini artırdığı gerçeğinin yanında gelişen teknolojinin üretim süreçlerinde kullanılmaya başlanması, çevre sorunlarına neden olmuş, bu durum doğal kaynakların ihtiyatsızca sarf edilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu nedenle çevre kimyası ve su kimyası gibi alt bilim dalları da gelişmiştir.
Matematik ve Geometri
Albert Einstein
Antik çağlardaki bilimsel etkinliklerde matematiğin önemli bir rol oynadığı, eski Mısırlılar, Mezopotamyalılar, Hintler gibi çok çeşitli kavimlerin matematikle uğraştıkları bilinmektedir.
Yunan matematiğinin en önemli isimlerinden olan Tales'in geometriyi, Mısır'da kaldığı süre içerisinde öğrenmesi ve bu bilimi etrafındakilere öğretmesi sonucunda gelişme devam etmiştir. Sayıların babası olarak anılan Pisagor'un ünlü teoremi[32] onu zamanının en büyük bilim insanları arasında hatırı sayılır bir yere getirmiştir.
Bir yupana (Quechua dilinde "sayma aleti"); İnkalarca kullanılan bir tür hesap makinesi. Araştırmacıların tahminlerine göre bu alette hesaplamalar Fibonacci sayıları baz alınarak yapılmaktaydı.[33]
12. yüzyılda yaşamış olan bir başka matematikçi Ömer Hayyam ise Öklid'in çalışmalarına eleştiriler getirmiş ve analitik geometri ile Öklid dışı geometrinin temellerini atmıştır. Ayrıca kübik denklemlere genel, geometrik bir çözüm getiren ilk matematikçi de kendisidir.[34]
Orta Çağ'da Batı'daki en önemli matematikçilerden biri Fibonacci'dir. Fibonacci Arap rakam sistemini Avrupa'ya tanıtmış ve yaygınlaşmasına önayak olmuş ve bugün Fibonacci sayıları olarak anılan sayı dizisini yaygınlaştırmıştır. Aslında bu sayı dizisini ilk keşfeden kendisi değildir fakat onun kitabında örnek olarak kullanıldık sonra Batı'da ün kazanmıştırlar.[35][36]
Euler tarafından ortaya atılan Königsberg'in yedi köprüsü problemi, graf teorisinin temelini oluşturmuştur.
17. ve 18. yüzyıllarda Batı'da matematik yükselişe geçmiş, birçok önemli matematiksel buluş gerçekleşmiştir. İskoç John Napier doğal logaritmaları araştırmış, Kepler gezegensel hareketlerin matematiksel kanunlarını ortaya koymuş, René Descartes bugün hâlen sıkça kullanılan Kartezyen koordinat sistemini ve dolayısıyla analitik geometriyi geliştirmiştir. Alman matematikçi Gottfried Wilhelm Leibniz kalkülüs üzerine birçok çalışmasıyla kalkülüsü geliştirmiş ve bugün kalkülüste kullanılan notasyonun temellerini atmıştır. Pierre de Fermat ve Blaise Pascal olasılık teorisinin temelini atmışlar ve dolayısıyla ilgili kombinatorik kurallarını keşfetmişlerdir. Pascal ayrıca Pascal teorisi ve (her ne kadar kendisinden daha önce Doğu'da bilinse ve kullanılsa da[37]) Pascal üçgeninin geliştiricisi ve isim babasıdır. 18. yüzyılda matematikçi Leonhard Euler fonksiyon kavramını ve matematikteki sayısız notasyonu (örneğin doğal logaritmanın tabanı olarak e notasyonunu) geliştirmiştir. Sayı teorisi, graf teorisi, geometri gibi çok çeşitli alanlarda önemli eserler vermiş, önemli buluşlara imza atmıştır.
19. yüzyılda yaşamış olan Alman matematikçi Carl Friedrich Gauss ise gerek matematik gerekse diğer birçok bilimde önemli başarılara imza atmış; temel cebir teorisi (veya cebirin temel teoremi)ni kanıtlamış, Theorema Egregiumu ortaya atmış ve kanıtlamış, karmaşık değişkenli fonksiyonlarda önemli çalışmaları olmuştur. Yine 19. yüzyılda yaşamış olan George Boole isim babası olduğu yeni bir cebir türü olan Boole cebirini ortaya atmıştır.
Tıp
Kalp göğüs merkezinde yer almaktadır. Kas kütlesi sol tarafta daha fazladır ve kalbin apeksinden soluna doğru işaret edilmektedir.
Bilimin tıp alanındaki ilk gelişmeleri Asya kıtasında gerçekleşmiştir. Hindistan, Mısır, Çin, İran ve Yunanistan'da tıp sistematik bir biçimde gelişmeye başlamış ve bir bilim dalı olarak insanlığın en büyük sorunlarından biri olan sağlık alanındaki gelişmeler yüzyıllar boyu sürmüştür.
Hindistan yarımadasında, İndus Vadisi uygarlığından beri tıp ve diş hekimliği mevcuttu. Nitekim, Hint tıbbi geleneği olan Ayurveda bugün bile çağdaş tıbbın yanı sıra varlığını sürdürmektedir. İngilizlerin Hint yarımadasını kolonileştirmesine kadar bölgedeki temel tıp sistemi olan Ayurveda, ilk dönemlerinde cıva-kükürt bazlı ilaçlar kullanmıştır. Bunun dışında, bugün çeşitli tıbbi yararları bilinen zerdeçal gibi çeşitli bitkiler de tedavilerde klasik Hint tıbbında kullanılmıştır.
Çin'de antik çağlardan günümüze kadar varlığını sürdüren geleneksel bir tıbbi gelenek mevcuttur. Taoist hekimlerin yaptığı ampirik hastalık ve rahatsızlık gözlemlerinin ve Çin düşüncesinin bir sonucu olan geleneksel Çin tıbbı, bitkisel tedavi, akupunktur ve masaj gibi çok çeşitli pratik yöntemlere sahiptir. Bunların dışında beslenme terapisi ve Feng Şui gibi zihinsel terapiler de geleneksel Çin tıbbında yer almaktadır.
Hipokrates'in hastalara büyü ve batıl inançlarla bezeli bir tedavi sunmak yerine, iyileştirici etkileri kanıtlanmış tedavi yöntemlerine başvurmaya başlaması, tıp biliminde hasta öneminin kavranmaya başlamasına sebep olmuştur. İlk başlarda bölgelere göre farklılık gösteren tedavi yöntemleri, son iki yüzyıldır modernleşmeye başlamış ve genel anlamda ortak bir çabaya dönüşmüştür. Avrupa'daki salgınlardan sonra daha fazla gelişme kateden tıp bilimi, günümüzde genetik çalışmalarının gelişmesiyle çok üst düzeylere ulaşmıştır.
Adli tıp
Ana madde: Adli bilimler
Herschel'in 1859-1860'ta aldığı parmak izleri.
Adli tıp, bir ceza veya cinayet soruşturmasının parçası olarak kullanılan bilimsel bir süreçtir ve adli tıp kriminoloji olarak kabul edilir. Bu, hem otopsi odasının acımasız, dehşet verici prosedürlerini hem de bir suç mahallinin en son analizini kapsar.
Ama aynı zamanda, DNA profili oluşturma, parmak izi analizi ve gizli dijital dosyaların ortaya çıkarılması gibi daha az göz alıcı, özenli laboratuvar çalışmalarını da kapsar. Adli muhasebe diye bir alan dahi ortaya çıkmıştır.[38]
Orta Çağ ve sonrasında Batı'da önemli tıbbî buluşlar olmuştur. Garcia de Orta tropikal tıbbın öncüsü olarak ortaya çıkıp başta kolera olmak üzere çoğu tropikal hastalığı doğru şekilde tanımlarken, William Harvey, Batı'da kan dolaşımını doğru ve tam bir şekilde açıklayan ilk Batılı olmuştur. Daha sonraları 19. yüzyılda Louis Pasteur ilk başarılı kuduz aşısını bulmuş, kendi ismini alacak olan pastörizasyon işlemini de ilk kez ortaya atmıştır. Louis Pasteur aynı zamanda Robert Koch ve Ferdinand Cohn ile birlikte mikrobiyoloji dalının babalarından biri olarak kabul edilir. 1905 yılında Nobel Ödülü almış olan Robert Koch aynı zamanda Tuberculosis bacillus ve Vibrio cholera gibi hastalığa neden olan önemli bakterileri ilk kez izole eden kişidir. Daha sonra kendi adıyla anılacak olan Koch postülatlarını geliştirmiştir.
Biyoloji
Biyoloji, insan vücudu ve canlı organizmalar üzerine yapılan çalışmalardır. Bir bilim dalı olarak 19. yüzyıla kadar şimdiki alt dallarıyla gelişen biyoloji, canlıların tüm özelliklerini inceleyen bir sistemidir. Başta insan olmak üzere, bitkileri inceleyen botanik, Hayvanları inceleyen zooloji, mikroorganizmaları inceleyen mikrobiyoloji (hücre) gibi alt dallara ayrılır.
Aristo doğaya dair birçok çalışma yapmış, birçok bitki ve hayvan türünü incelemiş ve kategorize etmiştir. Aristo'nun görüşleri, kendisinden sonraki bazı bilim insanlarının yaptığı eklerle birlikte özellikle Batı'da uzun bir süre otorite olmuştur.Orta Çağ'da özellikle İbn Nefis, İbn Cahız ve İbn Baytar gibi Müslümanlar bilim insanları biyoloji dalına katkıda bulunmuşlardır. Özellikle erken evrim düşünüşüne katkıda bulunmuş[39] olan İbn Cahız, besin zinciri fikrini de ilk kez ortaya atan kişidir.[40] 9. yüzyılda yaşamış olan el-Dinaveri ise bitki evrimini, bitkilerin gelişimini incelemiş ve Kitâb'ün-Nebat isimli eserinde birçok türü tanımlayarak botanik bilimine katkılarda bulunmuştur.[41] Bir başka bilim insanı olan el-Nebati'nin öğrencisi olan İbni Baytar eczacılığa ilişkin (farmasötik) bir ansiklopedi hazırlamış ve birçok bitki, yiyecek ve ilacı eserinde tanımlamıştır. Bu eserin Latince çevirisi daha sonra Avrupalı bilim insanları tarafından 18. ve 19. yüzyıllarda kullanılmıştır.[42] İbn Nefis pulmoner[43] ve koroner dolaşımı[44][45] doğru bir şekilde tespit etmiş, metabolizma kavramını tanımlamıştır.[46]
hücre türleri
Biyolojinin temellerinden sayılan modern evrim teorisi, Charles Darwin[47] 'in görüşlerinin üzerine inşa edilmiştir. Darwin, Türlerin Kökeni[48], İnsanın Türeyişi, ve Cinsiyete Mahsus Seçme[49][50], İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi [51] eserlerinde görüşlerini belirtmiştir. Manastırın bahçesindeki bezelyeleri birbirleriyle eşleştirerek genetik bilimin temellerini atan Gregor Mendel klasik genetik kanunlarının yapıtaşlarını oluşturmuştur.
Hamilelik ve fetüsün gelişimi
Ana maddeler: İnsan embriyonik gelişimi, Doğum öncesi gelişim ve Fetus
Amniyot embriyogenezi 'nin ilk aşamaları
Dişinin iki yumurtalık 'ndan birinden salınan sperm ve yumurta hücresi, iki Fallop tüpü' nden birinde birleşir. Zigot olarak bilinen döllenmiş yumurta, daha sonra tamamlanması bir haftayı bulabilen bir yolculuk olan uterusa doğru hareket eder. Hücre bölünmesi, dişi ve erkek hücrelerin birleşmesinden yaklaşık 24 ila 36 saat sonra başlar. Hücre bölünmesi hızlı bir hızda devam eder ve hücreler daha sonra blastosist olarak bilinen şeye dönüşür. Blastosist rahme ulaşır ve implantasyon olarak bilinen bir işlem olan uterus duvarına bağlanır.
Biyolojinin temellerinden sayılan modern evrim teorisi, Charles Darwin[47] 'in görüşlerinin üzerine inşa edilmiştir. Darwin, Türlerin Kökeni[48], İnsanın Türeyişi, ve Cinsiyete Mahsus Seçme[49][50], İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi [51] eserlerinde görüşlerini belirtmiştir. Manastırın bahçesindeki bezelyeleri birbirleriyle eşleştirerek genetik bilimin temellerini atan Gregor Mendel klasik genetik kanunlarının yapıtaşlarını oluşturmuştur. Bebek olacak hücre kütlesinin gelişimine gebeliğin yaklaşık ilk on haftasında embriyogenezi denir. Bu süre zarfında hücreler çeşitli vücut sistemlerine farklılaşmaya başlar. Organ, vücut ve sinir sistemlerinin temel hatları oluşturulmuştur. Embriyonik evrenin sonunda parmaklar, gözler, ağız ve kulaklar gibi özelliklerin başlangıcı görünür hale gelir. Ayrıca bu süre zarfında, plasenta ve göbek kordonu dahil olmak üzere embriyonun desteklenmesi için önemli olan yapıların gelişimi vardır. Plasenta gelişmekte olan embriyoyu uterus duvarına bağlayarak annenin kanı yoluyla besin alımına, atığın atılmasına ve gaz değişimine izin verir. Göbek kordonu, embriyo veya fetustan plasentaya giden bağlantı kablosudur.
Yaklaşık on haftalık gebelik yaşından sonra (gebe kaldıktan sonraki sekiz hafta ile aynıdır) embriyo fetus olarak bilinir.[52] Fetal evrenin başlangıcında, düşük yapma riski keskin bir şekilde azalır.[53] Bu aşamada, bir fetüs yaklaşık 30 mm (1,2 inç) uzunluğundadır, kalp atışı ultrason aracılığıyla görülür ve fetus istemsiz hareketler yapar.[54] Devam eden fetal gelişim sırasında, erken vücut sistemleri ve embriyonik aşamada kurulan yapılar devam ediyor geliştirmek. Cinsel organlar gebeliğin üçüncü ayında ortaya çıkmaya başlar. Fiziksel büyümenin çoğu gebeliğin son haftalarında gerçekleşmesine rağmen, fetüs hem ağırlık hem de uzunluk olarak büyümeye devam eder.
Bebek olacak hücre kütlesinin gelişimine gebeliğin yaklaşık ilk on haftasında embriyogenezi denir. Bu süre zarfında hücreler çeşitli vücut sistemlerine farklılaşmaya başlar. Organ, vücut ve sinir sistemlerinin temel hatları oluşturulmuştur. Embriyonik evrenin sonunda parmaklar, gözler, ağız ve kulaklar gibi özelliklerin başlangıcı görünür hale gelir. Ayrıca bu süre zarfında, plasenta ve göbek kordonu dahil olmak üzere embriyonun desteklenmesi için önemli olan yapıların gelişimi vardır. Plasenta gelişmekte olan embriyoyu uterus duvarına bağlayarak annenin kanı yoluyla besin alımına, atığın atılmasına ve gaz değişimine izin verir. Göbek kordonu, embriyo veya fetustan plasentaya giden bağlantı kablosudur.
Döllenmeden 4 hafta sonra embriyo
Döllenmeden 8 hafta sonra fetüs
Döllenmeden 18 hafta sonra fetüs
Döllenmeden 38 hafta sonra fetüs
1. aydaki göreceli boyut (basitleştirilmiş örnek)
3. aydaki göreceli boyut (basitleştirilmiş örnek)
5. aydaki göreli büyüklük (basitleştirilmiş örnek)
9. aydaki göreceli boyut (basitleştirilmiş örnek)
Auguste Comte
Sosyoloji
Her ne kadar diğer bilim dallarına oranla görece yeni bir bilim dalı olarak tanımlansa da, sosyolojiyani toplumbilimsel çalışmalar ve gözlemler antik çağlardan beri mevcuttur. Herodot ve Tukididis gibi isimlerin eserlerinde sosyolojik gözlem ve değerlendirmelere rastlamak mümkündür.
Her ne kadar sosyoloji terimi kendisinden önce kullanılmış olsa da,[55] bağımsız olarak tekrar terimi ortaya atan[56] ve sosyolojiyi 'pozitif bilimlerin kraliçesi' olarak görerek[56] zaman içinde sosyolojinin babası olarak da anılan isim Auguste Comte'dir.[56] Bununla birlikte genel olarak Comte sosyolojinin kurucusu olarak görülmez.[57] Batı'daki sosyoloji dalıyla uğraşan ilk isimler genellikle Darwin'in evrim kuramından etkilenmiştiler ve özellikle analojik olarak canlı organizma ile toplumu karşılaştırmaktaydılar.[57] Bu isimlere örnek vermek gerekirse Herbert Spencer ve Lewis Henry Morgan gibi isimler zikredilebilir.[57] 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında Émile Durkheim, Vilfredo Pareto ve Max Weber gibi klasik sosyologlar bilime önemli katkılarda bulunmuşlardır.
Siyaset bilimi
Isaac Newton
Siyaset bilimi çok eski çağlardan beri siyasi faaliyetlerle birlikte gelişim göstermiş, önemli bir sosyal bilim dalı hâline gelmiştir. Antik Hindistan'daki Vedik metinlerden, daha sonraki çeşitli Budist metinlere kadar birçok metinde siyasete dair incelemeler ve çalışmalar yer alır. Hint siyasi düşünür Çanakya (MÖ 350-283) siyasi düşünce, ekonomi ve toplumsal düzen gibi konuları ele alan Arthashastra isimli eseriyle tanınır. Benzeri şekilde Antik Yunan'da da birçok siyasi fikre rastlanır; gerek Homeros, Hesiodos ve Tukididis gibi erken dönem yazarlarının eserlerinde gerekse Eflatun ve Aristo gibi filozofların eserlerinde çok çeşitli siyasi fikir ve incelemelere rastlanabilir. Eflatun Devlet isimli eserinde kendince ideal olan siyasi yapılanma ve yönetim biçimini açıklamış ve incelemiştir.
İtalyan rönesansı sırasında yazar Niccolò Machiavelli yazdığı Prens (Il Principe) isimli eseriyle siyaset bilimi tarihi açısından önemli bir yere gelmiştir. Eserde farklı durumlarda iktidara gelen hükûmdarın her duruma göre nelere öncelik tanıması gerektiği, nasıl bir siyaset izlemesi gerektiği açıklanır. Orta Çağ'da ve sonrasındaki dönemde birçok farklı siyasi iktidar biçimi ve devlet yapılanması farklı isimlerce savunulmuştur. Örneğin Fransız hukukçu Jean Bodin iktidar ve devlet üzerine yazdığı Devlet üzerine Altı Kitap (Les Six livres de la République) isimli eseriyle tanınmış, mutlakiyetçiliği şiddetle savunmuştur.
Bir bilim olarak siyaset bilimi özellikle 19. yüzyılda akademik anlamda yapılanmaya başlamış, 1880 yılında ABD'de ilk siyaset bilimi okulu (bölümü) kurulmuş ve daha sonra 1903 yılında Amerikan Siyaset Bilimi Birliği kurulmuştur. Siyaset bilimi üzerine akademik çalışmalar artarak devam etmiş, birçok farklı üniversitede siyaset bilimi bölümleri açılmıştır.
Psikoloji
Biyopsikososyal Modeli
Bugün psikoloji bilimi içerisinde konu edilen çoğu kavram, olay ve fenomen antik Hindistan, Çin ve Mısır gibi medeniyetlerde de felsefî ilgiye mazhar olmuştur.
Filozof René Descartes, Batı'da psikolojinin modern felsefi formunun temellerinin oluşmasına katkıda bulunmuştur.[58] Çeşitli eserlerinde önemli psikolojik meseleleri ele alan Descartes kendisi bir hekim olmasa da çeşitli anatomi çalışmaları yaptığı bilinmektedir. İngiliz hekim Thomas Willis ise tıbbî bir disiplin olarak psikolojinin ortaya atılmasında önemli rol oynamış, beyin fonksiyonları doğrultusunda psikolojiye yaklaşım olsun yaptığı yoğun anatomik çalışmalarla olsun psikolojiye büyük katkılarda bulunmuştur. Ayrıca daha sonraları deneysel psikolojinin gelişiminde John Locke ve David Hume gibi filozofların büyük etkisi olmuştur.[58]
Modern çağa yaklaşırken ortaya çıkan ve özellikle psikolojik bozukluk durumlarında bir tedavi olarak ortaya çıkan hipnotizma ile frenoloji gibi dallar tartışma konusu olmuş; özellikle de bunların cidden etkili yöntemler olup olmadığı ve herhangi bir bilimsel dayanağının bulunup bulunmadığı tartışılmıştır. Daha sonraları ortaya çıkan Alman deneysel psikoloji hareketi psikolojiye önemli katkılarda bulunmuştur. Bu zamanda gerçekleşen ve özellikle nörolojik yapıya dair anatomik ve fizyolojik buluşlar psikolojiyi olumlu etkilemiştir. Alman hekim Wilhelm Wundt 1879'da ilk deneysel psikoloji laboratuvarını açarak bir ilke imza atmıştır.[59] 1890'lardan başlayarak Avusturyalı hekim Sigmund Freud ise psikanaliz olarak adlandırdığı yaklaşım ile psikolojiye yeni bir yön kazandırmıştır. Her ne kadar psikanalizin bilimsel konumu hâlâ tartışmalı olsa da[60][61] psikanalizin çeşitli önermeleri ve kavramları genel anlamda Batı kültüründe önemli bir yer kazanmıştır. Yine 1890'larda köpeklerde yaptığı deneylerle İvan Pavlov klasik şartlandırmayı başarılı bir şekilde göstermiştir. Nitekim daha sonraları da insan dışı primatlar, kediler ve köpekler gibi çeşitli hayvanlar psikoloji deneylerinde kullanılmıştır.
Antropoloji
Her ne kadar antropolojinin kökeni Batı'daki Aydınlanma süreci ve devamındaki erken dönem modern düşünceleriyle ilişkilendirilse de, bu dönemlerden çok önce bugün antropoloji içerisinde yer alan konulara dair araştırmalar yapılmıştır. Örneğin el-Biruni Hint yarımadasının halkları, gelenekleri ve dinleri üzerine birçok araştırmada bulunmuştur ve genel olarak antropoloji alanına girecek çok çeşitli araştırma ve çalışmaları sonucu zaman zaman "ilk antropolog" olarak anılmıştır.[62]
Kurumsal olarak antropolojinin gelişimi doğa tarihinden doğmuştur ve ilk dönemlerde özellikle Avrupalı güçlerin kontrolündeki kolonilerdeki yaşamın, yerli insanların ve onlarla ilgili olguları (kültür, dil, din gibi) araştırılmasını içermiştir. Antropoloji 19. yüzyılda gelişmiş, özellikle 1860'lardaki bilimsel gelişmelerden, özellikle de biyoloji ve filoloji gibi dallardaki gelişmelerden, etkilenmiştir.[63] Öncü antropologlardan İngiliz Edward Burnett Tylor, Darwin'in evrim kuramını temel alarak antropolojik çıkarımlar yapmış, medeniyetin gelişimiyle idrakın gelişiminin doğru orantılı olduğunu savunmuştur.[63] Ayrıca çağdaş bazı kırsal veya avcı-toplayıcı halkları evrimsel gelişim açısından geride görüp, primitif yani "ilkel" olarak değerlendirmiştir.[63] 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında antropoloji görece sosyal anlamda daha az gelişmiş olarak görülen halklar üzerine yoğunlaşmaya devam etti.[63] 20. yüzyılın ikinci yarısında antropologlar daha Üçüncü Dünya ülkelerindeki daha kompleks yapılarla ilgilenmeye başlamış, daha sonraları, 1970'lerle birlikte, çağdaş Batı ülkelerini antropolojik olarak incelemeye başlamışlardır ki antropoloji için büyük bir adım olmuştur.[63] Çağdaş Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde odaklanan antropoloji çalışmalarında gerek genel olarak toplum, gerekse etnik ve dini azınlıklar konu edilmiştir;[63][64] bunu da bazıları Batılı, kolonileri inceleyen antropolojinin Batı'yı inceleyen ve Batılı perspektifleri, kanıları Batılı olmayanlar sürekli olarak sınanan bir dala dönüşmesi olarak yorumlanmıştır.[63]
Günümüze doğru
Carl Sagan
1. sıra: A. Piccard, E. Henriot, P. Ehrenfest, E. Herzen, Th. De Donder, E. Schrödinger, E. Verschaffelt, W. Pauli, W. Heisenberg, R.H. Fowler, L. Brillouin,
2. sıra: P. Debye, M. Knudsen, W.L. Bragg, H.A. Kramers, P.A.M. Dirac, A.H. Compton, L. de Broglie, M. Born, N. Bohr,
3. sıra: I. Langmuir, M. Planck, M. Curie, H.A. Lorentz, A. Einstein, P. Langevin, Ch. E. Guye, C.T.R. Wilson, O.W. Richardson 20. yüzyılın başlarından itibaren bilimdeki ilerlemeler büyük hız kazanmış ve akademik çevrenin, daha elverişli bir araştırma ortamına kavuşması bu ilerlemeyi tetiklemiştir. Bilimle uğraşmak bir prestij haline gelmeye başlamış ve etkilerini göstermeye başlamıştır. Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine 1901'den itibaren verilen Nobel Ödülleri bilimin prestij yönünü sergiler.[65][66] Bu tip ödüllerle, bilime olan teşvik arttırılmakta ve araştırmalar için gerekli paralar sağlanmaya çalışılmaktadır.
Bilimin modernleşmesine katkıda bulunanlar
Radyolojinin kurucusu olan Marie Curie'nin bilime yaptığı katkılar kimya alanında büyük yankı uyandırmıştır. Radyoaktivite alanındaki çalışmaları ona, 1903 yılında fizik alanında ve 1911 yılında kimya alanında Nobel kazandırmıştır.[67][68] Albert Einstein'in Alman Annalen der Pysik dergisinde yayınlanan Işığın oluşum ve dönüşümü üzerine bir görüş,[69] Molekül boyutlarının yeni bir belirlemesi[70] ve Hareketli Cisimlerin Elektrodinamiği[71] başlıkları altındaki makaleleri fizik bilimi için yeni bir sayfanın açılmasına sebep oluyordu. Genel görecelik ve Özel görecelik, Einstein tarafından fiziğe sunulan en karışık ve en gizemli teorilerden sayılır. Hâlen tartışmalara sebep olsa da yüzyılın en önemli bilim insanlarından sayılan Einstein, 1921 de Fotoelektrik etki olayına getirdiği açıklama ile Nobel Ödülü'ne layık görülmüştür.[72][73]
20. yüzyıl matematiğinin yönünü değiştiren Godel
Çocukluğundan itibaren matematiğe olan katkıları, Carl Friedrich Gauss'u bu bilimin yapıtaşlarından biri haline getirmiştir.[74] Gauss, sayılar kuramı, analiz, diferansiyel geometri, jeodezi, manyetizma ve astronomi konularında önemli katkılar yapmıştır. Matematik alanındaki ilerlemeler, Gauss'tan itibaren daha farklı bir hal almaya başlamış ve onun öğrencilerinden olan Bernhard Riemann'ın oluşturduğu geometri sayesinde izafiyet teorisi gelişmiştir.[75]
20. yüzyılda Srinivasa Aiyangar Ramanujan 3000'in üzerinde teori geliştirmiş; hipergeometrik seriler, asal sayı teorisi, gama fonksiyonu gibi matematiğin birçok farklı dalında önemli buluşları olmuştur. Kurt Godel'in Eksiklik Teoremi matematikte çok önemli bir yere sahiptir. Godel, 20. yüzyılın matematik bakış açısını değiştiren teoremini, Principia Mathematica Gibi Dizgelerin Biçimsel Olarak Karar Verilemeyen Önermeleri Üzerine başlığı altındaki doktora makalesinde belirtmiştir. Genel olarak 20. yüzyılda karmaşıklık teorisi, oyun teorisi, topoloji gibi birçok yeni matematik dalı ve çalışma alanı ortaya çıkmıştır.
1953 yılında DNA'nın yapısını bulan bilim insanları Francis Crick[76], James Dewey Watson[77] ve Maurice Wilkins[78], genetik alanındaki gelişmelere büyük katkıda bulunmuşlardır. Genetik bilgiyi taşıyan DNA nın çözümü, yüzyılın en önemli bilimsel çalışmalarından birisidir. Genetiğin yeni teknolojik şartlarda ilerleme kaydetmesiyle hastalıkların daha oluşmadan tespiti mümkün olabilecektir.
Modernleşmede kullanılan metotlar
Stereoskopik mikroskoplar
Bilimin ilerlemesi ile gerekli mekanizmalar çoğalmış ve yeni metotlar ortaya çıkmıştır. Neredeyse her alanda kullanılmaya başlanan teknoloji, sayısal bilimlerin en büyük yardımcılarından biri haline gelmiştir. Son zamanlarda tıp, genetik ve moleküler biyoloji alanında gösterilen ilerlemede teknolojinin payı büyüktür. İlk zamanlara baktığımızda fizik ve kimya laboratuvarlarında kullanılan basit aygıtlar temel taşların oluşmasına yardımcı oldularsa da, yeni dönem biliminin en üst seviyedeki araçları kullanması ilerlemeyi hızlandırmış ve günübirlik hale getirmiştir.
Mikroskopun geliştirilmesiyle oluşturulan Elektron mikroskopları bilimsel araç açısından önemli bir ilerlemedir. Koşulların oluşmasıyla beraber artan sistematik düzen, bilimin ilerlemesine katkı sağladığı gibi insanlık içinde önemli gelişmeleri beraberinde getirmektedir. Teleskopun[79] ilk günlerinden beridir geçirdiği evrim uzayın derinliklerine ulaşmamızı sağlamış ve karanlık bilinmeyenin içindeki sırları çözmemize yardımcı olmuştur. Bilgisayar teknolojisinin gelişmesi bilimin fayda alanına giren bir başka sistemler yumağını oluşturur. Bilgisayar yardımıyla kolaylaşan analizler ve doküman hatlarına kolay şekilde ulaşılması, yapılan bilimsel çalışmalarda zaman kazancını sağlar. Bu zaman kazancı tıp alanında önemli bir faktördür, hastalıkların teşhisi ve tedavi yöntemlerinin hemen geliştirilmesi çok önemlidir.
Bilimlerin sınıflandırılması
Bilimin Babası Galileo Galilei
İngiliz filozof Francis Bacon'ın portresi
Bilimlerin sınıflandırılması (veya bilimlerin tasnifi) özellikle bilim felsefesinde önemli bir yer tutmuş, birçok filozof farklı temellerden yola çıkarak farklı bilim tasniflerine ulaşmışlardır. Gerek Eski Yunan felsefesi gerekse daha sonra bu felsefenin temellerini geliştiren İslam felsefesinin Meşşâî ekolünde bilimlerin tasnifi kendisine yer bulmuştur. Bilimlerin tasnifiyle uğraşan Aristoteles en temel bilimin felsefe olduğu, bilimlerinse genel olarak üç ana kategoride değerlendirilebileceğini savunmuştur.
Filozof Francis Bacon da bilimlerin tasnifi konusuna değinmiş, bilimleri sınıflandırırken aralarında ilişki kurduğu insanî yeteneklerle ("human faculties") temel almıştır. Buna göre üç temel insanî yetenek "hafıza", "hayal gücü" ve "akıl"dır. Hafıza tarih bilimlerine denk gelirken, hayal gücü poetik bilimlere akıl ise felsefeye denk gelmektedir.[80] Ele aldığı temeller sebebiyle Bacon'un tasnifi psikoloji bazlı bir tasnif olarak yorumlanmıştır.[80] Bacon'un ayrımı daha sonraları ortaya çıkan ansiklopedik çalışmaların yanı sıra bilim tasnifi çalışmalarında da etkili olmuştur; örneğin Fransız ansiklopedistler (geleneği) Bacon'un tasnifini kullanmıştır.[80]
Modern çağa doğru en kapsamlı ve önemli bilim sınıflamalarından biri Amerikalı filozof ve bilim insanı C. S. Peirce tarafından yapılmıştır.[80] Peirce bilim sınıflamasında, türlerin sınıflandırılmasında kullanılana paralel bir sistem kurmuştur: dal, sınıf, takım, familya, cins ve tür.[81] Örneğin 1902 tarihli sınıflandırmasında Aritmetik bir bilim olarak Teorik dalının, Matematik sınıfında yer alan Sonsuz Koleksiyonlar takımının alt takımlarından biridir.[81] Bu sınıflandırmada, iki ana dal mevcuttur ve bilim kavramı bu iki ana dala ayrılır: Teorik ve Pratik. Daha sonra bu iki dal, başka alt dallara bölünür ve sınıflandırma sınıf ve takımlarla devam eder.[81] 1903'teki bilimsel sınıflandırması, benzeşmekle birlikte daha farklıdır; tüm ayrışmalar üçlüdür ve özellikle Comte'nin bilimsel sınıflamasından etkilenmiştir.[81]
Bugün genel geçer kabul gören bir bilim sınıflaması (yani bilimlerin tasnifi) yoktur;[80] nitekim bazı filozoflar bilim sınıflaması fikri açısından çeşitli sorunlar olduğunu öne sürmüştür.[80] Bilimlerin sınıflandırılması üzerine çalışmalar ve ilgi de 20. yüzyılın başlarında büyük ölçüde sona ermiştir.[80] Bilimin öğretilmesinde ve üretilmesinde, idari birimlerin ayrıştırmasında çağdaş üniversitelerde genelde birkaç ana dal belirlenir ve ilgili bilimler bu dalların altında çalışılır: fen bilimleri, sosyal bilimler, teknoloji (ki buna genelde mühendislik de dahil edilir) ve sanat ile beşerî bilimler; sıklıkla tıp da kendi başına bir dal olarak bu dallaşmada yer alır.[80]
Bilim'in felsefesi
Ana madde: Bilim felsefesi
Bilim felsefesi, bilim kavramının veya bilim dallarının içeriklerini, temellerini, sonuçlarını, uygulamalarını ve bunlarla ilgili yaklaşımları ve yöntemleri felsefî anlamda irdeleyen felsefe dalına verilen isimdir.[82] Özellikle bilim tarihinde önemli bir yere sahip olan bilim felsefesi, genel olarak "bilim" kavramı ile ilişkili olabileceği gibi belirli bir bilim dalı ile ilişkili (örneğin biyoloji felsefesi,[83] fizik felsefesi,[84] kimya felsefesi[85] gibi) de olabilir.[86]
Bilim felsefesinin daha öznel tanımlanabilmesi de mümkündür; nitekim bilim felsefesi içerisindeki farklı akımlar bilim felsefesini farklı tanımlamışlardır.[86][87] Bilim ile felsefenin bilim tarihinin başlarında karışık bir şekilde uygulanması, birçok filozofun aynı zamanda bilim insanları olması ve felsefî eserlerin aynı zamanda bilimsel bulguları, kuramları da barındırması modern çağa doğru son bulmuş ve bilim ile felsefe iyice ayrışmaya başlamıştır. Bugün anlaşılan anlamda bilim felsefesi de bu ayrışma sonrası, felsefenin ve filozofların bilim kavramını aklî açıdan ele alması ile başlamış denebilir.[87] Tarih boyunca, bugün bilim felsefesi tarihi ve gelişiminin temelini oluşturan birçok bilim kuramı geliştirilmiştir. Bunların dışında bilimin mahiyetine ilişkin de farklı akımlar, düşünceler bilim felsefesi tarihinde kendine yer bulmuştur. Örneğin bazı filozoflar ve pozitivizm gibi akımlar bilimin doğa ve insanî zihinsel çalışmaların bir ürünü olduğunu öne sürerken, bazı filozof ve akımlar ise bundan farklı olarak bilimin zamana, mekâna ve topluma dayanan bir tür insan faaliyeti olduğunu savunmuşlar, örneğin Thomas Kuhn ve Jürgen Habermas bir faaliyet olarak bilimin tarihî ve toplumsal ilişkilerine ve bunlardan yola çıkarak yeni bilim tarihi anlayışlarına ve bilim tanımlarına vurguda bulunmuşlardır.[87][88][89] Farklı bilim anlayışlarından özellikle pozitivist anlayış bir süre genel kabul görmüşse de, 20. yüzyılın ikinci yarısında ciddi biçimde sorgulanmış, eleştirilmiş, hakkındaki genel kanı değişiklik göstermiş ve çağdaş pozitivizm bazı aşırı söylemlerinden vazgeçip genelde daha orta yolu benimsemeye başlamıştır.[82][86][87] Nitekim postmodernizmin ortaya çıkışı ve etkileri, modernist pozitivizme karşıdır ve çağdaş bilim felsefesinde önemli bir yere sahiptir.[82]
Bilimsel yöntem, bilimsel bulgular ve bilimler içerisinde kullanılan kavramlar da bilim felsefinin konusu olmuştur. Örneğin bilimsel kanunların tam olarak ne olduğu, nasıl tanımlanması gerektiği ve eğer varsa gerçek bilimsel kanunların, yanlışlıkla yapılmış objektif olarak genel geçer olmayan genellemelerden nasıl ayrıştırılması gerektiği bilim felsefesi dahilinde tartışılmıştır.[86][87]
Bilim filozoflarınca bilimin şu özelliklere sahip olduğu belirtilir:
Bilim olgusaldır. Bilim, olgulara yönlenerek doğrulanabilir olan ifadeleri inceler.[87][90]
Bilim mantıksaldır. Bilimsel ifadeler, mantıksal açıdan doğru çıkarımlar ile ulaşılmış, çelişkisiz ifadeler olmalıdır.[87][90]
Bilim objektiftir. Bilim, öznel ifadeler ile değil nesnel ifadeler ile ilgilenir.[87][90]
Bilim eleştireldir. Bilimdeki mevcut her kuram yeni olgular ışığından çürütülebilir veya değiştirilebilir; her kuramın yerini başka bir kurama bırakabilir.[87][90]
Bilim genelleyicidir. Bilim, tek tek bütün olgular ile ilgili gözlem yapmaz; bunlar ile ilgili genel kurallar ve bağıntılar bulmaya çalışır.[87][90]
Bilim seçicidir. Bilim, her türlü olguyla değil yalnızca ilgi alanına giren ve önemli olgular ile ilgilenir.[87][90]
Bu özelliklerin dışında bilimin bir takım inançlara dayandığı ifade edilir:
Bilim realisttir. Buna göre dış dünya özneden bağımsız ve gerçektir.[90]
Bilim rasyonalisttir. Buna göre dünya anlaşılabilir ve akla uygun bir dünyadır. Bu nedenle olguları akıl yolu ile kavramaya elverişli bir düzeni vardır.[90]
Bilim nedenselcidir. Buna göre doğadaki her şeyin bir nedeni vardır, doğadaki bütün olgular arasında neden-sonuç ilişkisi bulunur.[90]
Bilim nicelcidir. Buna göre var olan her şey ölçülebilirdir.[90]
Bilimsel yöntem
Ana madde: Bilimsel yöntem
Bilimsel yöntemi özetleyen bir şema
Bilimsel yöntem çeşitli yeni bilgi edinmek veya bilinen bazı bilgileri doğrulamak veya düzeltmek amacıyla, çeşitli fenomenleri araştırmak için ve geçmişte kazanılmış, öğrenilmiş bilgileri tamamlamak için kullanılan yöntemlerin bütününe verilen isimdir. Bilimsel yöntem(ler) gözlemlenebilir, deneysel (ampirik) ve ölçülebilir kanıtların belirli bazı mantıksal prensiplerle incelenmesine dayanır[91]. Bilimsel yöntem, Oxford İngilizce Sözlük'te şöyle tanımlanmıştır:
« 17. yüzyıldan beri doğal bilimleri karakterize etmiş, sistemik gözlem, ölçüm, ve deney, ve formülasyon, test etme, ve hipotezlerin değiştirilmesini içeren yargılama metodudur.[92] »
Bilimsel yöntem diğer bazı bilgi edinme yöntemlerinden, bilim, deney ve mantık temelli olmasıyla ayrılır. Aynı şekilde bilimsel yöntem ile elde edilen bilginin, tekrar edilebilir deneylerden sonra tekrar ulaşılabilir olması gerekir. Bu açıdan bilimsel yöntem sıklıkla vahiy bazlı olan dinî yöntemden farklıdır; dinî bilgide esas sıklıkla vahiydir oysa vahiy tekrar edilebilir bir deney olmadığı için bilimsel bir yöntem değildir[93]. Her ne kadar farklı bilim dallarında ve farklı bilgi konularında farklılaşmış, konuya özelleşmiş bilimsel yöntemler kullanılsa da genel bazı noktalar bilimsel yöntemlerin temelini oluşturur. Genellikle bilim insanları, araştırmacılar belirli bir fenomeni açıklamak adına büyük ölçüde ellerindeki bilgileri kullanarak hipotezler öne sürerler[94][95]; daha sonra bu hipotezleri test etmek için çeşitli deneyler hazırlarlar[94] ve deneylerin sonucuna göre bir hipotezin doğruluğu veya yanlışlığı ortaya çıkar[95]. Bazen bir hipotezin doğruluğu belirli deneyler sonucu kabul edilse de; daha sonra yanlış olduğu farklı deneyler yoluyla da kanıtlanabilir[94]. Bu sebeple her türlü hipotez, sürekli olarak deneylere tabii tutulabilir. Bilimsel yöntem açısından, bilimsel yöntemler sonucu elde edilen bilgilerin paylaşılması ve arşivlenmesi çok önemlidir zira bu bilgiler ışığında aynı veya farklı yöntemlerle ilgili deney ve testlerin tekrar edilmesi, yeniden üretilebilmesi ve yapılabilmesi bilimsel yöntem sonucu oluşacak bilgi açısından kaçınılmaz bir gerekliliktir - deneylerle aynı sonuç tekrar tekrar üretilebildiğinde hipotez kuram olmaya yaklaşır[94].
Bilim çevreleri ve camiası
Bilim camiası birçok farklı bilim dalında uzmanlaşmış, farklı dallarda araştırma yapan birçok bilim insanı ve ilgili kurumlardan oluşmaktadır.
Bilim dalları
Zaman içinde farklı bilim dalları, veya alanları, özelleşmiş ve gelişmiştir. Sıklıkla akademik düzeyde bilimlerin dallaşması iki ana kategoride ele alınır. Doğal fenomenleri araştıran ve inceleyen doğa bilimleri (veya doğal bilimler) ile toplumu, bireyi ve insanî faaliyetleri ve davranışları araştıran ve inceleyen sosyal ve beşerî bilimler. Biyoloji, fizik ve kimya gibi bilimler doğa bilimlerine örnekken, sosyoloji ve antropoloji gibi bilimler sosyal bilimlere örnektir. Bu temel alanlar arasında çok çeşitli ilişkiler olmuş, mühendislik ve tıp gibi bu alanlarla ilişkili birçok uygulamalı disiplin de olduğu gibi özellikle son yüzyılda birçok disiplinler arası dal da ortaya çıkmıştır; sibernetik[96], ekonofizik[97] ve tıbbi antropoloji[98] gibi.
Matematik bilimi sıklıkla bu iki ana kategoriden farklı üçüncü bir kategori olan formal bilimler kategorisinde yer alır; zira hem doğa bilimlerine hem de sosyal bilimlere yakın ve uzak olduğu birçok nokta mevcuttur. Matematik, belirli bir bilgi alanının nesnel, dikkatli ve sistematik incelenmesi hususunda doğa bilimlerine yakınken, inceleme yöntemi olarak ampirik yani deneysel yöntemler barındırmaması açısından ayrılır; matematikte edinilen bilgi ampirik yöntemlerle değil de a priori ile doğrulanır. Formal bilimler kategorisi matematiğin yanında istatistik ve mantık bilimlerini de içermektedir. Bu iki bilim, matematik ile birlikte, tüm bilimler, özellikle ampirik bilimler açısından önemli bir yere sahiptir; örneğin formal bilimlerdeki çeşitli gelişmeler fiziksel ve biyolojik bilimlerde de büyük gelişmelere sebep olmuştur. Nitekim formal bilimler hipotez, kuram ve kanunların oluşmasında, hem şeylerin nasıl çalıştığı ve olduğuna yönelik (doğa bilimleri) hem de insanların nasıl düşündüğü ve davrandığına yönelik (sosyal ve beşerî bilimler) keşif ve tanımlamalarda hayati bir önemi sahiptir.
Sosyal bilimlerin bir ampirik bilim olup olmaması durumu 20. yüzyıldan beri tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmalar etrafında sosyal ve davranışsal dalların bir kısmı bilimsel olmadıkları eleştirileriyle karşılaşmıştır. Hatta bazı akademisyenler (örneğin Nobel Ödülü sahibi fizikçi Percy W. Bridgman,[99]) ve bazı siyasetçiler (örneğin ABD Senatörü Kay Bailey Hutchinson[100]), diğer dallara oranla spesifik-olmayan, muğlak veya bilimsel açıdan yersiz buldukları bazı dallar için "bilim" sözcüğünü kullanmaktan kaçınmıştırlar.
Fransızca: Académie des sciences'i ziyareti sırasında XIV. Louis, 1671
Kurumlar
Bilimsel fikir, deney ve bulguların paylaşımı, iletişimi ve tanıtımı gibi amaçları güden bilim topluluklarına Rönesans döneminden beri rastlanmaktadır.[101] Bugüne ulaşmış en eski kurum is İtalya'daki İtalyanca: Accademia dei Lincei'dir.[102] 1660 yılında İngiliz Royal Society (Kraliyet Cemiyeti)[103] ve 1666 yılında Fransız Fransızca: Académie des Sciences[104] ile başlayarak, ulusal bilim akademileri, toplulukları birçok ülkede bulunan seçkin bilimsel araştırma ve bilgi kurumlarıdır.
Birçok uluslararası bilimsel örgüt, örneğin Uluslararası Bilim Konseyi (International Council for Science), farklı milletlerin bilim toplulukları, camiaları arasındaki işbirliğini geliştirmek ve önayak olmak amacıyla kurulmuştur.
Yazın
Bugüne kadar muazzam çeşitlilikte bilimsel yazınlar yayımlanmıştır ve yayımlanmaya devam edilmektedir.[105] Bilimsel jurnaller üniversitelerde ve diğer çeşitli araştırma kurumlarında yapılan araştırmaların sonuçlarını belgelemek ve iletmekte; bilimsel araştırmaların ve çalışmaların bu sebeple de bilimin arşivsel bir kaydı olma işlevini görmektedirler. İlk bilimsel jurnaller, Journal des Sçavans ve ardından gelen Philosophical Transactions, 1665 yılında yayımlanmaya başlanmıştır. O zamandan bu yana düzenli yayınların toplam sayısı durmadan artış göstermiştir ki 1981 yılında yapılan bir tahmine göre yayındaki toplam bilimsel ve teknik jurnallerin sayısı 11.500'dü.[106]
Birçok bilimsel jurnal belirli bir bilim dalını kapsamakta ve o daldaki araştırmaları yayımlamakta, sunmaktadır; araştırmalar normalde bilimsel bir tez formatındadır. Bilim çağdaş toplumlarda o kadar yaygın ve nüfuzludur ki genellikle başarıların, haberlerin ve bilim insanlarının heveslerinin daha geniş kitlelere aktarılması gerekli görülür.
Bilimsel dergiler, örneğin New Scientist veya Scientific American, daha geniş bir okuyucu kitlesinin ihtiyaçlarına karşılık vermekte ve bazı araştırma alanlarındaki kayda değer keşif ve gelişmeler dahil birçok popüler araştırma alanın teknik olmayan özetlerini sunmaktadır. Ayrıca, yüzeysel olarak, bilimkurgu türü, temelde fantastik bir doğaya sahip olsa da, genel olarak toplumun hayal gücünü cezbetmekte ve belki bilimsel yöntemleri değil ama bilimsel fikirleri iletmektedir.
Eleştiriler ve tartışmalar
Bilim, sözde bilim ve bilim dışı
Ana madde: Sözdebilim
Kendi başına meşruiyet kazanamayacak olan ve bu sebeple bilim gibi tavır takınarak kendisine meşruiyet kazandırmaya çalışan herhangi bir yerleşmiş bilgi bütünü bilim olarak kabul edilmez; bunlara genellikle sınır-bilim (fringe science) veya alternatif bilim denmektedir. Bunların en büyük eksikliği, doğal bilimlerde olduğu gibi bilimlerin gelişimine katkıda bulunan, dikkatlice kontrol edilen ve etraflıca incelenip, yorumlanan deneylerden yoksun olmalarıdır. Bir başka terim de çöp bilimdir. Çöp bilim (junk science), aslında meşru, doğru sayılabilecek çeşitli bilimsel teori ve verilerin, yanlış bir şekilde veya hataen karşıt bir tarafı, tutumu savunma amaçlı kullanımıdır. Terimin kullanımında genellikle ideolojik veya siyasi önyargı ve etkenler de söz konusudur. Ticari reklamların çok çeşitli bir kısmı da bu kategoriye düşmektedir. Son olarak, bu terimlerden ayrı ve farklı olarak, bilimsel fikirlerin iyi niyetli olsa da yanlış, eskimiş, eksik veya fazlasıyla basitleştirilmiş teşhirleri ve tezahürlerine de rastlanılabilir.
Birçok bilgi bütünü ve dalının gerçekten bilim (dalı) olup olmadığı tartışma konusu olmuştur. Bu hususta tartışmalar ve fikir ayrılıkları oldukça büyük sayıdadır ve sosyal ve davranışsal bilimler gibi bazı alanlar çeşitli eleştirmenler tarafından bilim dışı olmakla suçlanmıştır. Farklı alanlardan birçok kişi, örneğin Nobel Ödülü sahibi fizikçi Percy W. Bridgman[99] gibi bazı akademisyenler ve örneğin ABD Senatörü Kay Bailey Hutchinson[100] gibi bazı siyasetçiler, diğer dallara oranla spesifik-olmayan, muğlak veya bilimsel açıdan yersiz buldukları bazı dallar için "bilim" sözcüğünü kullanmaktan kaçınmıştırlar. Bazı filozoflar da bu açıdan farklı fikirler sunmuşlardır; örneğin Karl Popper bilimsel yöntemin[107] ve kanıtların[108] varlığını reddetmiştir. Popper'a göre sadece bir tane evrensel yöntem vardır; olumsuz deneme ve yanılma yöntemi. Bu, bilim, matematik, felsefe, sanat vs. dahil insan zihninin tüm ürünlerini kapsadığı gibi, hayatın evrimini de kapsar.[109] Ayrıca Popper, eleştirel rasyonalizm (Popper, Albert) ile Frankfurt Okulu (Adorno, Habermas) arasındaki sosyal bilimlerin metodolojisini konu alan felsefî bir tartışma olan, pozitivizm tartışmasına da katkıda bulunmuştur.[110]
Felsefi bakış ve odak
Tarihçi Jacques Barzun bilimi "tarihteki her inanç kadar fanatik bir inanç" olarak tanımlamış ve insan varoluşu açısından tamamlayıcı olan mânâ düşüncelerini bastırmak amacıyla bilimsel düşüncenin kullanımına karşı uyarmıştır.[111] Carolyn Merchant, Theodor W. Adorno ve E. F. Schumacher gibi birçok çağdaş düşünür 17. yüzyıldaki bilimsel devrimin bilimi doğayı veya hikmeti anlamaya çalışan bir odaktan, doğayı kendi çıkarları için kullanmak (manipüle etmek) odağına kaydırdığını ve bilimin doğayı manipüle edişinin sonunda kaçınılmaz bir şekilde insanları da manipüle etmesine yol açacağını düşünmüşlerdir.[112] Ayrıca, nicel ölçümlerin bilimin odağında olması, bilimin dünyanın önemli nitel açılarını göremediği eleştirilerine yol açmıştır.[112]
Bilimin icrasında, etik ve çalışma ahlâkının ideolojik bir şekilde reddedilmesinin sahtekârlık, intihal ve veri tahrifi gibi çeşitli formlardaki sonuçları birçok akademisyen tarafından eleştirilmiş ve yerilmiştir. Filozof Bernard Rollin, "Bilim ve Etik" (Science and Ethics) isimli eserinde, etik ve ahlâkın bilim ile ilgisini reddeden ideolojik görüşü inceler ve temel etik anlayışının ve kurallarının öğretilmesinin, bilimsel eğitimin vazgeçilemez ve ayrılmaz bir unsuru olduğunu savunur.[113]
Medya ve bilim tartışması
Kitlesel medya, birbiriyle yarışan farklı bilimsel iddiaları, bu iddiaların bilimsel camiadaki kabul edilebilirliği ve güvenirliğini tam olarak, kesin bir şekilde yansıtmalarını engelleyen çeşitli baskılara maruz kalmaktadır. Bilimsel bir tartışmada farklı taraflara ne kadar ağırlık verileceğini belirlemek, tartışmanın konusu hakkında uzmanlık ve bilgiyi gerektirir.[114] Çok az gazeteci gerçek anlamda bilimsel bilgiye sahip olduğu gibi, belirli bilimsel meseleler üzerine bilgiye sahip olan bir gazeteci bile aniden haberini yapması gereken diğer bilimsel meseleler üzerine az şey biliyor olabilir.[115][116]
Epistemolojik yetersizlikler
Psikolog Carl Jung'a göre her ne kadar bilim doğanın her yönünü, tam olarak anlamaya çalışsa da kullanılan deneysel yöntemler ancak suni ve sınırlı sorular ortaya atacak ve dolayısıyla sadece kısmi cevaplara ulaşılabilir.[117] Robert Anton Wilson, bilimin soru sormakta kullandığı araçların ürettiği cevapların sadece kullanılan araçlar açısından anlamlı cevaplar olduğunu ve bilimsel bulguların incelenebileceği tamamen nesnel bir bakış açısının olmadığını öne sürerek bilimi eleştirmiştir.[118]
Bilim ve din
Roma Engizisyonu'nun karşısında Galileo
Bilim ile din arasındaki ilişki, yaşamın gerçeklerine ilişkin yaptıkları açıklamalar doğrultusunda incelenebilir. Dinsel doktrinler ve nedenler zaman zaman bilimin gelişimini etkilerken, bilimsel bilgiler de dinsel inanışları etkilemiştir.
Din ve bilim, tarih boyunca birbirleriyle sürekli çatışma halinde olan iki düşünme biçimidir. Genel bir anlamda her ikisi de evreni açıklama amacı güder; fakat kullandıkları yöntemler ve bağlı oldukları dünya görüşleri çok farklıdır. Bilim, olguları saptama ve açıklamada gözlem ve gözleme dayalı mantıksal düşünmeyi kullanır. Oysa din, metafizikten pek farklı olmayarak, sevgi, inanç ve duygu ile karışık, olgulardan kopuk bir akıl yürütmeye dayanır. Dünya görüşü yönünden birine gerçekçi-rasyonalist, ötekisine mistik-rasyonalist diyebiliriz. Bu karşılaştırmayı daha somut yapmak için, dini oluşturan başlıca özellikleri belirtmeye ve bilimle çatışmaya düştüğü kesin noktayı bulmaya ihtiyaç vardır. Bütün büyük dinler incelendiğinde şu üç ögenin ya da işlevin yapılarında var olduğu görülür:
Birtakım ahlak kuralları,
Belli tapınma biçimleri,
Metafizik nitelikte bir inançlar sistemi.
Bilimle dinin çatışması sadece son nokta bakımındandır. Çünkü din bilimin evreni açıklama ve insan için anlaşılır kılma çabasına bu noktada ortak olmuştur. Din evrenin kökeni, kuruluşu ve işleyişi üzerine birtakım inançlara (metafizik hipotezlere) sahiptir. Bu inançların her biri dogma niteliğindedir; doğruluğundan şüphe edilmez. Kaldı ki, dinin söz götürmez bir kesinlikle doğru kabul ettiği metafizik hipotezleri bilimsel yoldan doğrulama olanağı da yoktur. Örneğin, bu inanç ya da hipotezlerden biri, Tanrının varlığı ile ilgilidir. Hemen bütün gelişmiş dinler belli özellikleri olan bir Tanrının var olduğu savına dayanır. Ne var ki, bu savın ne doğruluğu ne de yanlışlığı gözlem ve deneye başvurularak saptanamaz. Dinler bu konudaki savlarının doğruluğunu başka yollara (vahiy, sezgi, kutsal kitap, geleneksel otorite ve benzer kaynaklara) başvurarak savunurlar. Sonuçta böyle bir savın kabulü veya reddi kişisel bir inanç sorunu olarak kalır. Ne inanan kimse inancının doğruluğunu, ne de inkâr eden kimse inkârını bilimsel yoldan ispat edebilir. Şu kadar ki, ikisinin birden doğru olması mantıksal açıdan olanaksızdır.
Din, inançlar sisteminde, bilimin tam tersine, düzeltme, gelişme veya herhangi bir değişiklik kabul etmez. Yanılma olasılığına yer vermediği için kendi kendini eleştiri yoluyla hatalardan arındırma olanağı yoktur. Dinsel her inanç kesin ve evrensel doğruluk iddiasına dayanır. Oysa bilimde hiçbir teori kesinlik iddiası gütmez; er geç bir gün değişikliğe uğrama, hatta tümden reddedilme olasılığını gözden uzak tutmaz. Dinle bilimin çatışması, dinin olgulara dayanmaksızın evreni açıklama yolunda ortaya attığı metafizik öğretilerden vazgeçmediği sürece sürüp gideceğe benzer. Çünkü bu tür inançları, giderek kapsamını geliştiren bilimsel bulgu ve doğrularla bağdaştırmanın yolu yoktur.[119]
Yale Üniversitesi'ndeki Tiffany imzalı bir vitraydan ayrıntı: Bilim ve din ahenk içinde betimlenmiş.
Kişiler bazında ele alındığında, tarih boyunca bazı düşünürlerin bilim ile dinin uzlaşamaz ve birbirine karşıt uğraşılar olduğunu öne sürdüğü -bu genel olarak bilimin sorgulamaya dayanması, dinin ise sorgulamadan inanmayı gerektirmesinden kaynaklanmaktadır-, bazı düşünürlerin ise aksini iddia ettiği görülmektedir. Özellikle 19. yüzyılın belirli dönemlerinde din ile bilimin birbirine muhalif olduğu görüşü kazanmıştır. Bu dönemlerde geliştirilen muhalefet, karşıtlık tezine göre bilim ile din arasındaki herhangi bir etkileşim her daim çatışmaya yol açacaktır ve din de, yeni bilimsel fikirlere karşı, saldırgan olan taraf olacaktır.[120] Her ne kadar bu anlayış 19. yüzyılda John William Draper ve Andrew Dickson White gibi isimlerce yaygınlaştırılmaya çalışılmışsa da bilim ile din arasındaki tarihsel ve bugünkü etkileşimi, çatışma anlarından iş birliği anlarına kadar, açıklamaya yeterli olmamıştır.[121] Nitekim gerek Kopernik[122], Galileo, Kepler ve Boyle gibi Batı bilim tarihinde yer almış önemli isimler, gerekse İbn-i Sina[123], Biruni[124] ve İbn-i Heysem[125] gibi Doğu bilim tarihinde yer almış önemli isimler inançlı insanlardı. Bununla birlikte, bilim ile dinin tarih içinde çatıştığı meseleler de olmuştur ve bilim ile dinin uzlaşmasının mümkün olmadığını savunanlar bugün de mevcutturlar. Örneğin İngiliz evrimsel biyoloji uzmanı Richard Dawkins bilim ile dinin uzlaşmasının mümkün olmadığını şiddetle savunmaktadır.[126]
Tarih boyunca din ile bilimi birleştirmeye çalışan, birbiriyle çelişmeyen yöntemler olduğunu ileri süren ve hatta birbirlerini tamamladıklarını düşünenler olmuştur. Amerikalı biyolog Kenneth R. Miller bu kesimdedir.[127] Zaman zaman dinsel kanıları bilimsel yöntemlerle veya bilimsel kanıları dinsel yöntemlerle açıklamaya çalışanlar olmuştur. Örneğin, İbn-i Sina Tanrı'nın varlığını akıl ve mantık yoluyla açıklamaya çalışmıştır.[128] Buna ek olarak, özellikle modern çağda, bazıları bilim ve dinin birbirinden bağımsız olduğunu, insani deneyimin birbiriyle ilgisiz yönleriyle uğraştıkları ve bu sebeple birbirlerinin alanına bulaşmadıkça, kendi alanları içerisinde, sorunsuz bir şekilde birlikte var olabileceklerini öne sürmüşlerdir. Ama bu pek de mümkün olmamıştır.[129]
Teknoloji ("zanaat bilimi", Yunanca: τέχνη; tekno, "zanaat, beceri, el sanatları"; ve Yunanca: -λογία; -loji[3]) mal veya hizmetlerin üretiminde veya buna yönelik amaçların gerçekleştirilmesinde kullanılan beceriler, yöntemler, işlemler, tekniklerin derlenmesi veya bilimsel araştırmalardır. Teknoloji teknikler, süreçler vb. bilgiler olabileceği gibi makineler, bilgisayarlar, çeşitli cihazlar ya da fabrikalarda yerleşik olarak bulunabilir. Bunun gibi şeyleri bir birey ayrıntılı bilgi olmadan çalıştırabilir.
Teknoloji doğal kaynakların basit bir araç olarak insanlar tarafından kullanılmasıyla başladı. Tarihöncesinde yangının nasıl kontrol altına alınacağının keşfedilmesi, Neolitik Devrimde hazır yiyecek kaynaklarının artırılması amacıyla üretimde kullanılan teknikler ile araçlar ve insanların seyahat etmelerinin yanı sıra çevrelerini kontrol edebilmesi için tekerleğin icadı bir teknolojidir. Tarih boyunca matbaa ve basım konusundaki gelişmeler, telefon ve internet insanların küresel ölçekte serbest bir şekilde iletişime geçmelerini, etkileşmelerini sağladı. Askerî teknolojinin sürekli ilerlemesi, cop gibi basit silahların yanı sıra yıkıcı gücü büyük nükleer silahlar gibi teknolojilerin gelişmesini de sağladı.
Teknolojinin bunlar ile birlikte daha birçok etkisi bulunmaktadır. Teknoloji günümüz küresel ekonomisi dahil olmak üzere ekonomilerin çok daha gelişmesine ve göze çarpan eğlence sınıfının yükselişine de yardımcı oldu. Birçok teknolojik süreç ile birlikte istenmeyen yan ürünler nedeniyle, çevre kirliliği olarak da bilinen Dünya'nın doğal çevre zararları oluştu. Doğal kaynaklar tükenmeye başladı. Teknolojinin çeşitli uygulamaları, toplumda genellikle yeni etik sorunların oluşmasına neden oldu. Bazı değerlerini ise etkiledi. Örneğin aslında geleneksel olarak yalnızca makine için belirtilen verimlilik kavramında bir artış meydana geldi ve bu insan verimliliği açısından da aynı anlamda kullanılır oldu.
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Teknoloji
hakkında daha fazla bilgi edinin
[Vikisözlük'te ara] Vikisözlük'te tanımlar
[Vikisöz'de ara] Vikisöz'de alıntılar
Kaynakça
^ Committee on Electricity in Economic Growth Energy Engineering Board Commission on Engineering and Technical Systems National Research Council (1986). Electricity in Economic Growth. Washington, DC: National Academy Press. ss. 16, 40. ISBN 0-309-03677-1. 7 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
^ Constable, George; Somerville, Bob (2003). A Century of Innovation: Twenty Engineering Achieveme. nts That Transformed Our Lives. Washington, DC: Joseph Henry Press. ISBN 0-309-08908-5. 4 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
^ Liddell, Henry George ve Robert Scott (1980). A Greek-English Lexicon (Kısaltılmış Sürüm). Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 0-19-910207-4.
Vehaber 2013 yılından bu yana kesintisiz yayın yapan, anlık güncellenen yazılı ve görsel haber kaynağıdır, bilgi ve haber verir, yorum katmaz. İlk kurulduğunda köşe yazıları da barındıran Vehaber, gazeteciliğin tarafsızlık ilkesine aykırı bularak köşe yazılarına son verdi. İnsanları yönlendiren, algı yaratan ya da medya kuruluşlarını taraflaştıran kelimeleri kullanmaktan özellikle imtina eder, tüm canlıları evrenin eşit bir parçası olarak görür, yayın çizgisini bu doğrultuda şekillendirir. Son dakika haberleri, yeni gelişen olaylar, son 24 saat içerisinde Dünya ve ülke gündeminde meydana gelen olaylar ve önemli gelişmeler Güncel'de. Gazetelerin üçüncü sayfa konuları günlük meydana gelen olaylar Yaşam'da. TV, sosyal medya, basın, gazete Medya'da, Ünlüler ve yaşamları Magazin'de. Sağlık, hastalıklar, daha zinde, formda ve uzun ömürlü yaşamak için öneriler, doktor tavsiyeleri, uzmanlardan açıklamalar, hastalıklarla mücadele etmek için açıklamalar Sağlık'ta. Film, tiyatro, sinema, kitaplar Kültür Sanat'ta. Yeni bulunan cihazlar, yeni keşifler, canlıların hayatını kolaylaştıracak duyurular, bilim insanlarının açıklamaları Bilim Teknoloji'de. Arkeoloji dünyasında yapılan kazılar, bulunan arkeolojik bulgular, tarihi olaylar, arkeologlar, tarihi eserler Arkeoloji Tarih'te. Ünlülerin, sanatçıların, oyuncuların ve diğer tüm kişilerin hayatları hakkında bilgi, yaptıkları açıklamalar, kişisel beyanları, çeşitli kuruluşlara verdikleri demeçler Röportajlar'da. İnsanların sağlıklı cinsel yaşam sürdürebilmesi için uzmanlardan tavsiyeler, seks haberleri, çiftlerin uyumu için yapılan açıklamalar, duyurular, tavsiyeler öneriler, orgazm, iktidarsızlık, vajinismus, erken boşalma, sertleşme problemleri Cinsellik'te. Doğada yaşanan gelişmeler, doğaya zarar veren kaynaklarla ilgili bilgiler, doğada daha sağlıklı yaşam için uzman tavsiyeleri Ekoloji'de. Kadınlara yönelik şiddet, kadın hakları ihlalleri, kadınları maruz kaldığı olumsuz gelişmeler Kadın'da. Türkiye'de ve dünyada yaşanan ekonomik olaylar, dolar, Türk lirası, kur olayları, para ile ilgili haberler, enflasyon, zam, harç, asgari ücret, insanların yaşamını kolaylaştıracak ekonomik tavsiyeler Ekonomi'de. Üniversiteler, liseler, ortaokul, akademi dünyası, öğretmenler, öğretim görevlileri eğitim dünyasındaki gelişmeler, eğitim sistemi ile ilgili uzman tavsiyeleri Eğitim'de. Gay, lezbiyen, biseksüel, transeksüel, Transgender, İnterseks, travesti ile ilgili haberler, eşcinsellik haberleri, LGBTİ'li bireylerin yaşadıkları zorluklar, hayatları hakkında bilgiler Lgbti'de. Pratik ve kolay yemek tarifleri, yemeklerin pişirme süreleri, gıdaların besin değerleri, kalorileri Yemek Tarifleri'nde. Futbol, basketbol, voleybol ve diğer spor türleri Spor'da. Hayvan hakkı ihlalleri, hayvanlara yönelik şiddet, veganlık, vejetaryenlik Hayvan'da. Vehaber yayın ilkesi gereği hayvanları ötekileştirdiğini düşündüğü 'telef oldu' gibi kavramları kullanmaktan kaçınır, bir dönem diğer medya kuruluşlarında da bu başlıkta farkındalık yaratmak için çalışmalarda bulundu. Haber galerileri , Resimler, foto galeriler, görseller foto galerimizde. Neler var? Ünlü isimlerin biyografi bilgileri giyim tarzı, tercih ettiği kıyafetler, uyguladığı saç stilleri, makyajı ve daha fazlası. nude fotoğraflar. Muhteşem fiziğiyle, kadın bedeni en estetik vücut hatları ile karşınızda. Denizde, havuzda, sokakta, partide, evde ya da yatakta ünlülerin tüm anları. Sizler için en özel en güzel görsellerle galerimizi erotik resimlerle de harmanladık, eskiden erotik film izlemek için sinemaya gittiğimiz ortamlardan bir tık uzağımıza taşındığı zamanlara. Buram buram erotizm kokan fotoğraflarını seçtik ve frikik fotoğraflarından medyaya yansıyanları sizler için bulduk. Bir anlık dikkatsizlik sonucu oluşan frikikler burada, magazincilerin yakaladığı kaza görselleri. Gerçi bazılarının ne kadar kaza olduğu da tartışılır planlanmış gibi. göğüs ile ilgili derlemeleri toparladık. Bunlar elbiseli ya da göğüs dekolteli olabilirler, meme görselleri galerimizde. Kadınlarda doğurganlığı simgeleyen göğüslerin erkeklerde üreme içgüdüsünü körüklediği için çekici geldiğini biliyor muydunuz? bacak fotoğrafları ile ilgili sosyal medyadan ve arşivimizden sizlere ulaştırdık. Uzun bacaklı, sütun gibi bacaklara sahip kadınlar. Evet kılıydı tüyüydü, pürüsüzlüğüydü, kadınlar için güzel bacaklı olmanın da bir bedeli var.
Toplum standartlarına uygun bir şekilde çıplak resimleri ile hayatından kesitler aramaya bulmaya çalıştık. Fotoğrafların hiçbiri tam çıplaklık içermemektedir. İnsan dünyaya çıplak gelip çıplak giderken tartışılmaya devam eden bir konu. Facebook bu konuda son dönemler epey tutucu.
kalça ya da başka bir deyişle poposuyla ilgili seçtiklerimize yer verdik. Kadınlar vücutlarının en estetik bu bölgelerini göremezken bizler gösterdik. Son dönemler estetik ile büyütülmesi popüler olan kalçaları erkekler pek seviyor.
hot ya da biz ateşli diyelim siz anlayın. Kışkırtıcı, baştan çıkarıcı görselleri derledik. Bebek gibi manken ve modeller burada. Sıcak sözcüğünün seksi çağrıştırması bir hayli ilginç tabii ama yerleşmiş sözlüğe. Artık seksilik arayan hot diye arıyor. Ve tabii ki ass ile ilgili fotoğrafları da derleyerek galerimize ekledik. İngilizcede kadınların en estetik olan bölgesinin söylenme şekli bu. Şu Youtube'de popüler hale gelen Prank videolarında olay bildiğiniz gibi öpüşmeyi de aşıp popo okşamaya kadar gelmişti. Biz o kadar abartmadık olayı. Instagram resimleri ile diğer sosyal medya hesapları Facebook, Youtube, Pinterest, Twitter, reddit hesaplarında biraz gezindik ve sizler için taramalar yaptık.Sosyal medya biliyorsunuz koca bir derya ve VK hesaplarındaki bilgi ve görselleri sizler için es geçmedik.
Yahu sosyal medya platformu demişken bunların sayısı her geçen gün artıyor ve takip dahi etmesi iyice zorlaştı, saniye başı yeni platform kuruluyor.
tumblr hesaplarındaki dataları taradık, sosyal medyada çok konuşulan, elden ele gezen fotoğrafları bulmaya çalıştık, dediğimiz gibi biraz başımız döndü ama bu çabaya değdi ifşa olan resimlerini, sosyal medyaya yansıyanları bulduk. Yanlış anlaşılmasın biz ifşa etmedik, bulduk. İnternet, sosyal medya derken ifşa kültürü de aldı başını gitti. Kadına şiddet ile birlikte, feministler arasında da yaygınlaşan bir kültür. hack fotoğrafları var ise ve üzerinde herhangi bir şikayet yok ise bunları da toparladık, bir dönem bu hack olayları epey yaygındı. Sanıyoruz zamanla kişisel fotoğraflarımıza sahip çıkmayı az da olsa öğrendik. ve tabii ki icloud resimlerini de derledik. Biliyorsunuz bir dönem moda haline gelmişti ama biz özel hayatın gizliliğine özen gösterdik. Bu konularda açıkları olan şirketler ne gibi çalışmalar yaptı onu bilmiyoruz ama.seksi çalışmaları. Bazı kadınların doğallığında her hareketi seksi çağrıştırıyor tabii, onların seksi olmak için özel bir çaba harcamasına gerek yok.
ve yaşamındaki çekilen ya da kendisinin selfie olarak çektiği naked resimleri araştırdık. Dünya denilen gezegende ne varsa biz burada toplamaya çalışıyoruz, tek rakibimiz henüz keşfedilmeyen gezegenler. bunlarla da yetinmedik ama daha bitmedi tabii ki hayatı, boyu, kilosu gibi fizik ölçüleri, sevgilisi, yaşı, neler yapmış, bugünlere nasıl gelmiş, bu kişi nasıl başarılı olmuş da burada kendine yer bulmuş onları yazdık, erkek arkadaşı kimmiş, kız arkadaşı kimmiş falan derken çok yorulduk ulan size bilgi vereceğiz diye, bazılarında da atladık. Onların eşini, karısını kocasını da siz bulun bize söyleyin bi' zahmet.
Yani kısacası biyografisine yer verdik. Nereli, yaşı kaç gibi bilgilere bizden ulaşabilirsiniz. Tüm galerilerde bu bilgiler yok belki ama çoğu galerimizde mevcut. Yaşam içerisinden makyajsız hali ve makyajlı halleri ile birbirinden estetik görüntüleri, birbirinden farklı saç modelleri ile çekilen fotoğraflar. Kadınlığa dair ne varsa görüntüsü bizde. haberleri. Sizlere binlerce haber sunduk, çok sayıda kişinin günlük olarak ne yaptığını araştırarak sizlere ulaştırdık. Kim nerede ne yapmış, ne yemiş ne içmiş, kiminleymiş. Bazen sıkıcı bir hal alıyor bu. Galerilerimizde porno yok ama isteyeni çok. Porno bağımlıları var ki 1 saat izlemeden duramıyor.Kadınlar birbirlerinin seks yapışını izleyerek de tahrik olabiliyor ama o kadınlar için de önemli bir ihtiyaç ya da sex tape bulunmamaktadır. Seks kasedi bulunan ünlüler, bunu satan ünlüler, başka işler yaparken bir anda porno oyuncusuna dönenler daha da neler neler. Yani siz bize abi bize image lazım deyin biz size koşa koşa gelelim, Şu an snapchat ya da tiktok ile ilgili çalışmamız yok ama yakında oralara da el atacağız. Durmadan platform türüyor, hızına yetişmek zor ama emin olun bize daha fazlasını sunup al ulan picture de var sana deriz, hizmet anlayışı böyle olmalı, aslında biz burada kişilerin yaşamlarının arşivini tutmuş oluyoruz ama bunun için teşekkür beklemiyoruz. Türkçe ilginç bir dil mesela 'but' karşımıza İngilizlerdebutt olarak çıkıyor artık ne kadar nadide, özel bir bölge ise onlarda da çok fazla varyasyonu, ismi var bu estetik organın, mesela adamları kesmemiş sonra da kalkıp booty demişler.
Aslında fotoğraflarımız film sahnelerini aratmıyor, gezince filmleri izlemiş kadar oluyorsunuz. Her karesi aksiyon dolu müthiş kesitler.
Mesela videolarımızda kalça danslarına yer verdik ama yok ben illa galeri gezeceğim derseniz oturup kalça dansı, twerk izlemiş kadar olursunuz, beni kesmez diyorsanız o zaman sizi videolara alalım. Sonra sözlük yazarlarının yüklediği görselleri de aradık, ekşi sözlük ya da uludağ sözlükte hem yapılan yorumları inceledik hem de görsel taraması yaptık. Sarışın, kumral, siyahi ya da kızıl saçlı birbirinden ateşli, çekici uzun boylu ve kısa boylu ya da büyük beden, erkeklerin fantazilerini süsleyen adeta sanat harikası zayıf ya da balık etli kadınlar. Ekran frikikleri izlemek isterseniz yaşanan anlık güzel kazalar ve canlı tv frikiklerini toparlıyoruz, sokak frikiklerini araştırıyor ve size seksizm örneklerini sunuyoruz.
Galerimiz bitince diğerlerini gezmeyi ihmal etmeyin. Diğer galerilerimizde çeşitli renkte ve uzunlukta elbise görselleri, vücudu saran tayt, bikini, iç çamaşırı resimleri ile mini elbise, transparan elbise, göğüs dekoltesi, mini etek, mini kot şort, gecelik resimleri, kot ve tanga görselleri, jartiyer, külot, sütyen, külotlu çorap, fetiş fotoğrafları bulabilirsiniz. Güzel kadınlar, en seksi kızlar, çeşitli pozisyonlarda verilen pozlar, ünlüler, porno oyuncuları, manken ve modeller, oyuncular, sosyal medya fenomenleri galerilerimizde. +18 görselleri de bizde, boş durmuyoruz sizler için tüm güzel kadınları ayağına getiriyoruz, age derseniz biz siz İngilizmişsiniz, Fransızmışsınız bakmayız derdinizi anlarız ve önünüze dökeriz. sonra yok efendim height diyenler oluyor, onları da görüyoruz, eksik kalanları da zamanla dolduruyoruz. Youtube'un ardından gittikçe popülerleşen platform spotify bilgileri, eskiden gazetelerde ek ya da hediye olarak verilen hamur ya da kuşe kağıdı basılı güzelim posterleri ücretsiz ayağınıza taşıyoruz. posterleri burada. Bir zamanların Şamdan'ı, ne bileyim Bulvar Gazetesi, Zengin Sineması ya da Yeşilçam filmleri gibi. real ınstagram hesabından görselleri tarayıp ayağınıza getiriyoruz, daha ne istiyorsunuz. Eskiden ağırlık verdiğimiz görsel çalışmalarından uzaklaşarak kişilerin yedi ceddini aramaya koyulduk wikipedia bilgilerini de derinleştiriyoruz. Tabii siz yakın zamanda uçaktan inerken, uçağa binerken, koşarken ne ararsanız bulacağınız bu platforma storyleri de gönderebilirsiniz. Bizde gezinirseniz evinize doktor girmez, çünkü çok sayıda güzel ömrünüzü uzatır. Adeta eczanesi, hastanesi gibi.
Türkiye'de çılgınlar gibi bir sevişme sahnesi izleme merakı var, biz bunu farkettik, nedenini her ne kadar psikologlara da bıraksak da bunu da es geçmeyip sevişme sahnesi tadında galeri hazırladık, eğer videoları varsa bunları da videolar bölümümüze almaya gayret ettik.
Videolar, haber videoları, Youtube videoları Web TV'de, Bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler için Bilim Teknoloji Videoları'na, ev dekorasyonu, çevre mimarisi için Dekorasyon ve Mimari Videoları'na, yaşama dair pratik bilgiler, hayatınızı kolaylaştıracak bilgiler için El İşleri Ve pratik Bilgiler Videoları'na, elektrik ve elektroniğe dair bilgi almak için Elektrik Elektronik Videoları'na, film ve dizilerden kesitler, dizilerin yeni bölümleri için fikir sahibi olmak için Fragman Videoları'na bakabilirsiniz. Ruh ve akıl sağlığı ile ilgili psikolojik rahatsızlıklar, kişilik bozuklukları, bipolar, şizofreni, borderline gibi durumlara dair terapiler, psikolojik rahatsızlıklar ile ilgili psikolog ve psikiyatrist önerileri ve son dakika haberleri Psikoloji'de,
internet üzerinden güvenli alışveriş için, e-ticaret için Kırpık Online'ı, ziyaret edebilirsiniz. Vehaber'in iletişim bilgileri için İletişim'e, ekip bilgileri İçin Künye'ye bakabilirsiniz.
tarım kredi kooperatif market
fenerbahçe beşiktaş
ibb iftar çadırı
gram altın fiyatları
tarım
deutssche bank
geçici işçilere kadro
eyt prim borcu yapılandırma
milli eğitim sözleşmeli personel alımı
a101 aktüel kataloğu
kar yağışı
erik
huawei p60 pro
bitcoin dolar
emekli maaşı bayram ikramiyesi
kanada
ünlü
bim aktüel ürünler
survivor
ahbap
biz kimden kaçıyorduk anne
fransa
sıfır araba
malatya
burç yorumları
hollanda
halka arz olacak şirketler
kızılay maden suyunda arsenik
savunma sanayi
iphone 15 pro max
trt haber canlı
şok aktüel kataloğu
öğretmen ataması branş dağılımı
kedi
reyting sonuçları
öğretmenlik uygulaması sınav soruları
gelinim mutfakta
astor hisse yorum
ösym yökdil sınavı
azeycan
ramazan kolisi fiyatları
eyt prim borcu yapılandırma
kandilli rasathanesi son depremler
euro 2024 avrupa şampiyonası elemeleri
en hamarat benim
izmir depremi
kim elendi
zırhlı amfibi hüzum aracı zaha
total retying sonuçları
suudi arabistan kıyamet alametleri
bursa toki arsa kura sonuçları
yks geç başvuru tarihi
tehlike
terra luna
astroloji haftalık burç yorumları
araba
euro 2024 avrupa şampiyonası elemeleri
en hamarat benim
izmir depremi
kim elendi
taşeron işçiye kadro
aöf sınavları online
ağır hasarlı bina
euro dolar
tarot falına göre
fransa
---------------------------
internet haberleri artık işin suyu çıktı
son dakika diye arattım ben de
haberleri okudum epey ilginçmiş
yararları neymiş ne gibi fayda sağlıyormuş
olayları biliyoruz da sen bilmiyorsun sanki
nasıl olunur ben bilmiyorum, anlatırsan öğreniriz
oranı ne kadar bilgi verirsen iyi olur
tavsiyesi olan varsa dinlerim
açma şunu yahu
belirtileri nedir bilgisi olan var mı
tarihleri hakkında ne düşünüyorsun
modelleri izledim beğendim ben
kaç kere sus diyeceğim sana
faydaları nedir kime ne faydası olmuş
videoları izledin mi sen
ne zaman çıkacak ben bilmem
var mı yok mu bilmiyorum
neden olmuyor ben de bilmem
nasıl olur diyorsun da senin de bir şey bildiğin yok
bürosu varmış demedin mi
açılır açılmaz bir şeyler olmuş
olayı diyosun da biliyoruz
zararları neymiş ki
neden oldu ben de bilmiyorum
neden ayrıldı bilgisi olan varsa anlatsın
nasıl bulunur bilmiyorum ben de bakıyorum
güzel videolar evet izledim
arayanlar var mı hala ya
çöktü mü ben ulaşamadım da
neden düştü kaldıran olmadı mı
neden açılmıyor ben erişim sağlayamıyorum
nasıl gidilir ben size anlatayım
seyret görürsün, ben izledim baya
atan mı tutan mı sen karar ver
eğilen kadını demiyor musun
ne kadar diye sormadın mı
filmleri izle görürsün, ben izledim baya
giydiği senin olsun, ben bakmadım
ünlüler falan demedin mi
olmanın diyorsun işte
yolu bu işte
alternatifleri ben de araştırdım ve
sözlük te araştırdım
bölümleri biliyorum
kapatma hakkında bilgi
öneriler veriyorum diyorsun
videosu çok güzel değil mi
düzeltme yapalım yavrum
stilleri güzelmiş
neden şişer sen de bak işte
neden yapar ben de bilmiyorum
vajina diyor ya hala
kaç kere diyosun işte
ifşası mı diyorsun
konusu hakkında oku öğren işte
tarifleri ben de biliyorum
bulma sen de artık bir zahmet
geniş kalçalı kadınları diyorsun evet böyle bir şey var
videosu izle tamam anladık
beyaz tenli diyorsun evet
seksi kız bence de
kızıl saçlı kadınlar güzel evet
büyük göğüslü olup ne olacak
büyük kalçalı mesela değil mi
seksi fizik güzel vücut falan demedin mi
tecavüz demiştin ben de anlamadım ki
fetiş kostümlüler var işte
güzel kadın o konuda hemfikiriz
ne yapmam lazım ben de anlayamadım
tiktok videosu işte
bigo live kızlarına benziyor
iç çamaşırı giymiş giymemiş banane
popo bence daha önemli
bikini yazın konusu değil mi
en güzel videolar tamam anladık
tayt giyen kadınlarda da durum böyle
gecelik giyersem bence daha iyi
sevişme sahnesi varsa ben bilmem tabii
seks konuları hakkında konuşamıyor ki
penis pipi falan derken sen de iyice
tanga mı alsam ne yapsam
mini etek giyersem daha iyi olmaz mı
ekşi sözlük yazarıysan banane
onlyfans ta parayı buldun tabii
seksi görüyoruz tabii ki
frikik vermiş sanki
ifşa mı ettin sen şimdi
porno filmi gibi sanki manyak
frikikleri bilmem de bakacağız artık
+18 mi dedin
xxx diyor oğlum neyini anlamıyosun
erotik dedin işte
göğüs daha önemli değil mi
bacak işte daha ne olsun
çıplak diyosun ben de onu dedim
esmer değil mi bu
sarışın olsa belki
vajinası diyosun ben anladım
fap diyor hala ya
twerk yapmış işte
foto atan varsa bakarım
video yüklemişler işte
film çekiyoruz sanki
külot mu dedin sen
sütyen bedeni gibi
külotlu çorap giyince öyle oluyorum
jartiyer giyme o zaman
göğüs dekoltesi seviyorum ben sanane
travesti misin ayol
eskort sanki ne bileyim
kalça falan derken anlamadım tam
jigolo musun sen oğlum
facebook karıştı tabii
youtube videolarında yok mu
ınstagram fotoğraflarıma bakma o zaman
twitter kavgası yapıyor
nedir biliyor musun sen
nasıl yani anlamadım
kimdir anlatıyorum hala konuşuyosun
porno filmleri koleksiyonu yapan sen değil miydin
avm mağazaları gibi sanki
kuvette ne yapacak şekerim
tuvalette rahat bırakın bari
bardak al bir tane
çakmak arıyordum ben de
pizzacı geldi kapıyı çaldı
an be an tependeyim kızım
erkeklerin hoşlandığı gibi değil mi
ince belli işte daha nasıl olsun
tüm videoları izle görürsün
realistik manken al sen kendine
ekran görüntüsü çekmiş koymuş sonra ne bileyim
pornoları sen görmedin sanki
orgazm oldu sanki tipe bak sırıtıyor bu
ifşa etme çocuğum
açık alanda olmaz o işler
doktordan geldin sanki
çekici mi bilmem
ateşli tabii ki
dildo ile fotosu çıkmamış mıydı
dergisi var tabii
öpüşme konularını sen daha iyi bilirsin
bdsm alanında uzman sanki şuna bak
zor değil ya sana öyle geliyor
keskin bir kokusu vardı hatırlıyorum
sigara gibi değil mi
şişme bebek mi aldın yanına
bakire tartışması gibi değil mi
arabada hareket halinde olmaz
dudak kurutur çatlatır falan
boyun ağrıyor tabii
meme deniyor oraya işte
teşhir etmeseydin iyi olurdu
vikipedi deyip geçeiyorsun
en iyi olsa ne olur olmasa ne olur
en çok orada vardı
rehber kaydı gibi
sansürsüz işte daha ne olsun
anal krem gibi bir şeydi
gizli desen anlarım da
türleri ne ben de bilmiyorum
örnekleri varken ne gerek var
yaparken bakmadım bilmem
31 kere söylemişimdir en az çekilmezsin yemin ederim.
ederken diyorum işte
kaç kez yapılır sen de bak gör işte
olgun ol be biraz
saksı gibi durursan normal
amatör müsün arkadaşım sen
kullananlar oldu mu olmadı mı bilmem
içeren ürünlere bakmalısın
satılıyor mu ben de bilmiyorum
gizli kamera koysaydın sen de
gif değil mi bu
dayamak gerekiyor demedin mi az önce
hemen diyosun ben de ona karşılık dedim
bugün bakarız artık şansımıza
hızlı bir şekilde olursa güzel olur
kolay işi çözersin tabii
ifşaları bırak şimdi
basit abi yapılır
yeni olanları anca gördüm tabii
adım adım ilerliyorum ne bileyim
kitapları var adamın
yazıları okumadın mı sen
şarkıları diyorsun ben de baktım
makyajsız hali hiç bir şeye benzemiyor
boyu ne kadar diye sormadın mı
kilosu epey vardır herhalde
eşi dedin ben de ona baktım
şikayet etmişler epey varmış
iletişim bilgileri hakkında bilgi arıyor işte
son sözleri ne oldu demişti
kaç yaşında biliyorsun işte artık
nereli diye sen sormadın mı
haberleri oku öğrenirsin bilmeden konuşma
gençliği hakkında ne biliyorsun ki
çocuğu dedin az önce ona istinaden
açıklama yapmıştı ya onu diyorum
mini etekli de pek bilemedim yani
paparazzi gibi oldun sen de birader
vk diyorsun rus işte
patreon üzerinden satıyor işte
nerede sen daha iyi bilirsin
ne demek canım benim
hastalığı hakkında konuştu işte
karısı vardı ya ordan biliyor
belirtileri var daha ne olsun
başvurusu yap işte ordan
bağlama hakkında konuşuyor
hali ne böyle ya
gençliği diyorum şekerim
erkekler varsa girme sen de
ağrısı ondan oluyor
kızlar kalkın hep beraber bakalım
niye yaparlar böyle anlamıyorum
sokmak diyorsun sonra kalkmış bıdı bıdı
azgın mısın çocuğum sakin ol
gecelikli hali de fena değilmiş
seksi vücut görmesem anlarım da
sokakta demiştin
ayakları değil mi öyle
ofiste çalışırken belini bükmüş gibi
yetişkin filmlerinde oynamıyor mu o
yaşlı maşlı bakmam diyor
tumblr vardı ya ordan
whatsapp konuşmalarını göndermişti hani
tangalı hali de ne olur
oral yolla alanıyor diyor ya evladım
liseli gibi konuşma
plajda üşürsün tabii
xnxx sanki off ya hala
yatakta dedin sonra ben bilmem
körpe işte daha ne olsun
poposu diyor sonra kalkmış
xvideo diyosun evladım
evli mi diye sormadın mı
zayıf halini gördün işte
indir sonra konuşalım
banyoda ayağım takıldı ondan
fantezi mi yapıyorsun çocuğum
genç hali işte
grup halinde konuşmayın gençler
ayak mayak ben anlamam
telegram kurulduğundan beridir belki
bedava diyorsun bu işte
gizli çekim demişlerdi ben tam anlayamadım
arap ülekelerinde oluyordu genelde
pornhub sitesi verilerine göre öyle
xhamster sitesini bilmem
striptiz mi yapıyorsun şekerim
türk değil misin nesini anlamıyorsun
mobil olunca daha kolay tabii
sınıfta eğilmiş de bilmem ne
küçük göğüslü insanların öyle sorunları yok
bikinili olunca konuşuluyor tabii
gerçek mi diyorsun sen ben anlamadım
olgun ol biraz
hintli insanlarda öyle oluyor
hd izle sen de o zaman
lezbiyen gibi olabilir
röntgen çektirmiştim ordan biliyorum
mastürbasyon yaparken kazayla mı geldin anlamadım ki
alman bence kesin
üniversiteli kadınlarda olabilir böyle şeyler
şişman olunca zor tabii
dövmeli diye tabii ki
asyalı kadınlar öyle
dudakları öyle tabii kii
izle gör bana ne soruyorsun
neden hoşlanır sen daha iyi bilirsin
gönderilir tabii ki arkadaşım
erkek arkadaşı ondandır
sübyan mısın çocuğum sen
çalışılıyor ya ondan
neden kokar sen daha biliyosundur
satılık olduğu hakkında bilgi aldım
kötü kokuyor kesin
neden ağrır onu merak ediyorum
güzel tabii ki kesin
alıyor mu önce onu öğrenelim
kız arkadaşı işte görmüyor musun
sıkışması oluyor bende de
alınır kesin bence
destek verecek misin yoksa
kiralık mı şimdi bu
kalçası da diyosun daha ne diyeyim
canlı kanlı karşında
telefon açtım sonra dönmedi
çağrı merkezi hakkında bilgi diyosun
derleme yapmışsın ama pek ne bileyim
kısaltması hakkında bilgi ver o zaman
nerede kalınır önce onu öğreneyim
kimin diyorsun ben onu anlayamadım
eski hali bu yenisini ne yapacaksın
pornosu demiştin ben mi yanlış hatırlıyorum
neye işarettir sen önce onu söyle
sıkıldım anladın mı artık
türbanlı demişti sonrasını bilmiyorum
fiyatı hakkında bilgi al önce
hastalığı hakkında konuşmuştuk
arkası dönük duruyordu sanki
rüyada gördün herhalde
veteriner demişti benim bilgim yok
ikinci el olsa daha iyi olur demiştim
günlük olarak bakıyorum
bölgesinin hakkında konuşalım biraz
görüntüleme ne kadar diyordu
ne olur sen daha iyi bilirsin
neler olmuştu anlattı baya
kadınlar öyle o konularda
nasıl alınır sen de bakayım
tecavüzü işlemişlerdi onlar da
annesi diyorum sen ne anladın
göğüsleri diyor ya hala
babası tamam anladım
var mı böyle bir şey
boynu öyleydi evet
kaçta olduğunu hatırlıyor musun
görüntüleri demedin mi
kazancı hakkında konuşmuştu
maaşı diyorsun ya
sahibi evet ben de biliyorum
kıyafeti böyleydi tamam
tedavisi zordur o zaman kesin
nasıl oluyor sen bi de bakalım
biyografi işte daha ne olsun
ne mezunu olduğuyla ilgili
hotel dedin ben de onu diyorum
pansiyon gibi işte
hastane zor tabii
sağlık ocağı baktım ben de
eczane var ona gittim
ilaç iç sonra konuşalım
hack olayı yaşanmıştı hatırlıyorum
günah mı sen daha iyi bilirsin
problemleri vardı konuşmuşsun
sorunları elbette olur
yorumları oku sonra konuş
ölçüleri hakkında bilgi ver mesela
bacakları da öyle
randevu aldım şekerim
7/24 çalışıyor evet
ayakları öyle uzatınca oluyor
elektrikçi geldi sonrası baya
taksi arıyorum açmadı çok sonra açtı
iş ilanları vardı ona bakmıştım
bilgisayarcı arıyordum buldum
en yakın nerede vardı
tamiri yaptı sonra çay içtik
çarşısı orada işte
pazarı var tabii olmaz mı
olayı biliyrsun da bilmiyormuş gibisin
para yatırma demedin mi az önce
madde öyle bir şey işte
nasıl olmalı onu anlatıyorum ben de
türbanlı olduğu içindir
ne ile ölçülür sen anlat o zaman
kalktı mı hemen yoksa bilmiyorum
kaç gün kaldı bilgi ver
farkı göster bize
nasıl gösterilir sen daha iyi bilirsin
nasıl anlaşılır ona bakıyorum
neyi temsil eder bil bakalım
amacı hemen belli oldu
çeşitleri vardır tabii
kaç kişi öldü o olayda
eşcinsel olduğunu söylemişti
gay olduğu yönündeydi
biseksüel yönelimle ilgili olabilir
çeşitleri varsa bakayım
seksizm demedin mi sen az önce
çeşitleri diyorum işte
nerelerde görülür sen anlat
anlamı ne abi onu anlat
yardım al biraz
iş arayanlar oluyor
kızlar soruyor sen de biliyosun
yasaklar vardır olabilir
damadı değil miydi onun
nelerdir sen daha iyi bilirsin
soruları sor ben ne bileyim
bulmak konusunda sen daha net gibisin
şişman olsa daha iyi
balık etli mi diyorsun
yardımı ile yap bunu
ne hediye alınır öğrenelim
evli kadın ile mi yapmış bunu
evli erkek konusu öyledir
kimlerdir bilmem sen daha iyisin
hoşlanır elbette
kimlerden alalım bilemiyoruz
kurallar vardır sen de gör
kapatma olayı değil midir
kilo aldırır mı konusuydu ben denedim
cesedi bulunmuştu diye okudum
estetiksiz hali diyordun al işte
sonuçları hakkında bilgim var
ne zaman açıklanacak öğrendiğine göre artık yap
yardımı hakkında bilgi aldım
madde öyle bir şey işte
nasıl olmalı dememiş miydin
istemesi hakkında konuştuk
nasıl anlarız onu diyorum ben de
müşteri hizmetleri aradı konuştuk biraz
yoksa ne yapalım yani
ile ilgili diyor ben de bilmiyorum
sebebi nedir anlat da görelim
kimin diyormuş ki
neden açılmıyor onu söyle
olayları diyorsun anladım
olmanın yolu diyor ben de biliyorum
maddesi baya karışık
aşırı miktarda olunca zorlaştı
veren diyordu şimdi fikri değişti
sağlayan kimmiş onu de hele
kullananların yorumları olmasa işimiz zordu
ne işe yarar öyle öğrendim
türkçe altyazılı evet güzelmiş
ensest konusu vardı ya ordan
yeşilçam filmleri gibi
inci sözlük yazarları yazmıştı
üstsüz görüntüleri düşmüştü
striptiz yapıyordu sanki
kucak dansı görüntüleri düşmüştü
direk dansı zordur baya ama olmuş
uludağ sözlük yazarları demişti galiba
etek altı görüntüleri nedeniyle alınmıştı
yandex te aradım epey
müdürü kimdi hee onu diyor
ölüm kalım meselesi haline geldi
şov yapma şimdi
yazışmaları vardı ordan okudum
arşivi işte daha ne olsun
güvenilir mi bakıyorum ben de
pdf olarak almıştım
datası vardı topladım
bölgeleri işliyordu ben de gördüm
etkileri hakkında diyorsun
başvurusu yaptım bekliyorum
gazeteci ya ondan öyle
derleme yapalım bakalım
sıralaması hakkında bilgi veriyorum
yasaklandı mı bakalım görelim
emme olayı olmuştu
yedek parça bakıyorum evet
gerçek olduğu yönündeydi
vakti var mı bilmem
çıkarma yapalım bakalım
adları hakkında bilgi ver
itiraz et sonra bakalım
neyi savunur ona bakalım önce
malzemeler budur bu kadar yani
kaç gün kalır onu mu diyorsun
hassasiyeti var o konuda
faktörler farklı olabilir
içindekiler konusunu hiç karıştırma zaten
teknikleri hakkında bilgi veriyorum
süresi uzatma elbette zor değil
genital bölge güzellik yarışması
omgyes izle
erotizm ne demek sözlük anlamı
kafasına iki tane sıktım
conectys ekşi
en güzel vajina yarışması
enkaz altındakilerle dalga geçen dövme
tiktokta çocuğun yanında
cinsel ağırlıklı filmler
seksilik nedir
seksizm nedir
conectys tiktok
isa heykeline yıldırım düştü
swinger sex nedir
kendini teşhir etme hastalığı
1509 konstantinopolis depremi
lezbiyen seks filmi
baygaralar nereli
çanakkale travesti
oğlumla ilgileniyorum derken bacağım kamera açısına girdi
rüyada bağıramamak
hemcinsime aşık oldum
ermenistan pornoları
nude arşivi
eşcinsellik belirtileri
striptiz aylık maaşı
izmir travesti
yürürken kollarımızı neden sallarız
işid kafesteki tutsakları suda boğarak infaz etti
tiktok erotik videolar
canlı yayında elbisesini indirdi
tekirdağ doktor intiharı
omgyes nedir
frottörizm
omgyes vk
ayak yalayan
kadıköy travesti
cinsellik ağırlıklı filmler
porno izlemek günah mı
boyu uzun erkeklerin cinsel organı
cinsel sapkınlık belirtileri
mombod ne demek
adana kürkçüler cezaevi işkenceleri
travesti mecidiyeköy
avcilar travesti
islah evi işkenceleri
en uzun seks rekoru
tiktok fenomenleri ifşa
sultanbeyli türbanlı kadın
nü modeller
baldız
rüyada çorap değiştirmek
çocuğun yanında erotik yayın yapan kadın sansürsüz
seksilik testi kadın
türbanlı hk tiktok
tiktok erotik video
whatsapp seks yazışmaları
citoles kilo yaparmı
kapı önüne ayakkabılık koymak suç mu
rüyada bir kadının sizden para istemesi
afrika'da vahşi yaşam insanları
güzel kabile kadınları
çocuğun yanında erotik yayın
instagram takip isteği reddedilince
ben herkese yalan söylerim sana söylemem
biseksuel unluler
iktidarsızlık tedavisi
yarım tanga bikini
yeşilçam filmleri - vikipedi
çocuğun yanında canlı yayın açıp müstehcen hareketler yapan kadın
rüyada birinin sırtını döndüğünü görmek
eczanelerde satılan sigara bırakma ilaçları
rüyada üst azı dişlerin dökülmesi
güzel popo
türkiyede jigololuk yasal mı
neden narsist olunur
yedi ceddini
sevişirken erkeğin sert davranması
seks dükkanı
lcv ne demek
vajinismus tedavisi
ilk öpüşme
silikonsuz
brezilya külot
jigolo vikipedi
penisi kırılan
ters ilişki
swinger seks ne demek
kullanılmış iç çamaşırı
saç uzatma teknikleri
ermeni siyasetçiler
erkeklerde sapıklık belirtileri
kadın iç çamaşırı giyen erkekler
rüyada çay ocağı açmak
profil fotoğrafları
penis boyu ne kadar olmali
sex yazışmaları
çekirdek yiyenler
ifşası çıkan ünlüler
afrikada kadınlara sünnet
icardi karısının poposunu paylaştı
eczanede testosteron ilacı satılır mı
muadili
mazoşistlerin yaptıkları
sefaköy gay
çocuğunun önünde tiktok
rüyada ayağındaki terliği kaybetmek
anal seks
bereket tanrısı hastalığı
ımgur
penis küçüklüğü
plajda
mini etekli liseli
zeytinburnu travesti
barda
mini etekli öğretmen
rüyada kırmızı elbiseli kadın görmek
kalçalı kadınlar
pipi boyu hesaplama
sütyen takmayan kadınlar
karı kız
uykuda
dudak dolgusu ölçüleri
swinger seks
rüyada kadın cinsel organı görmek
rüyada dişlerin dökülmesi
okşamak
sex uygulamasi
büyük birader
kısa boylu youtuber
metroda
sahilde
erotik klip
çıplak uyumak
uyuyan sevgili fotoğrafları
banyoda sevişmek günah mı
bazı borçlar vardır ödeyemezsin
seks oteli
sadistler nelerden hoşlanır
öpüşmek dudak kurutur mu
rüyada dildo görmek
ilk gece
köylü kızı twerk
uzun bacak
seksi kadin olmanin yolu
porno dergileri
yatakta öpüşme
sevişen çift
erkeği etkileyen öpüşme çeşitleri
porno oyuncuları gerçek mi seks yapıyorlar
koital hizalama
kanama durdurucu ampul
ayakta
hp yazıcı kağıt sıkışması
türk kültürü
kardeş
organize suç örgütü
parmaklama
lezbiyen meme emzirme
kaşar
vajinası dar olan normal doğum yapabilir mi
porno aldatma yakalanma
abla
kızıl saçlı tiktok fenomenleri
uzun boylu sarışın
önden
yalnız erkek
misyoner
beyaz tenli kız
vajina kıllarının faydaları
kamera arkası
türbanlı ince çorap twitter
5 numara kadın külot kaç beden
hizmetçi vk
esini aldatan kadin
türk liseli
yeşil elbiseli türbanlı tiktok
turuncu saçlı
bağlanmış kadınlar
yetişkinlerde cinsellik
oral seks
doggy pozisyonu nedir
en güzel popo
tiktoktaki kapalı kadın
güzel kalçalı hatun
red light mahallesi
seksi kadin olmanin yolu
insanlar neden öpüşür
meme ucu neden yasak
ülkücü el sıkışması
yan profil
bigo kota ücretleri
korsika kadınları
trans sanatçı
banyo gizli kamera modelleri
arap penis boyu
filipinler'de kadın ticareti
çıplak kadın fotoğrafı
en güzel kız
rus
anal sex zararları
gerdek gecesi gif
sütyen takmayan kadınlar
bembeyaz bacak
parkta
romantik sevgiliyle uyumak
elleme
sevgiliyi kucaga almak
en güzel popolar
eski porno dergileri
frikik vermek ne demek
ilk gece ağrısı
leğende banyo
yatakta öpüşme
türbanlı spiker
hentai türkçe altyazılı
porno karikatürü
fantazi gecelik gif
rüyada kadın cesedi görmek
anne oğul
spor
aşk acısı çeken erkek
rüyada seksi ebiseli kadın görmek
netflix
erkekler öpüşürken neden eller
röportaj
igrenç fotoğraflar
belgesel
bodrum
erkekler öpüşürken neden eller
küçültme
kısa boylu büyük kalçalı
kucak pozisyon
hastanedeki hali
geliştirme
sevişme sonrası morluklar
sürtme
turbanli onlyfans
seks robotu
ince tayt
dudak dolgusu yapılırken ağrır mı
reddit taytlı
liseliler
beyaz tenli olmanın yolları
genis kalcali kadinlarin ozellikleri
ağlıyor
şişman kadın vücudu
türk porno dergisi
mini etekli sekreter
rüyada külot almak
bacak ve kalça büyütme hareketleri
mahkeme
google'a yazılmaması gereken şeyler +18
kalça büyütme hareketleri kadın
serbest olduğu dinler
büyütme
denizde arkası dönük kadın
kadınlarda zevk suyu ve meninin farkı
bayan
hareketli porno resimlerinde öyle şeyler çıkıyordu
erkeklerin ilk gece yorumları
vajina darlığına ne iyi gelir
beyaz çorap
berberde
rüyada eski sevgiliyi arabada görmek
hostes
rüyada erkek çocuğu cinsel organı görmek
çıplak kız twerk gif
pinterest
dar tayt
kıza bakire misin diye sordu
spikerin bacakları
seksi çarşaflı
inceltme
öpüşme çeşitleri
türbanlı paylaşım vk
alman pornoları konusu vardı sanırım orada
şekillendirme
bacak arası
porno arşivi olan yazarlar
taytlı öğretmen
türkiye'de jigololuk var mı
porno izleyen kadın
tayt giymiş bir kadına ait porno nedeniyel
otobüste boşalan tacizci
kapı komşusu
olgun kadınlara ait porno izlenme oranları
erkekler yatakta nelerden hoşlanır
afrikalı lezbiyen kadınlara ait pornolar tartışma konusu olmuştu
toplu taşımada
seks yapmak istiyorum diyordu
hareketleri
eş değiştirme altyazılıydı o konu
aldatan kadınlar anlatıyor
baseni büyük kadınlar
kullanılmış kadın iç çamaşırı
rüyada sütyen satın almak
ters kelepçe
rüyada sürekli eski sevgiliyi görmek
kaslıydı sanırım
porno hikayeleri yazıyordu sanırım
büyük beden jartiyer kapıda ödeme
pornografik dergiler
fantezi elbise pornosu fikrine katılmıyorum
cinsel ilişkiye girmek aşırı cinsel istek yetişkinlerde cinsellik
küçüklüğü
zimbabwe kadınları bana çekici geliyor
nasıl jigolo oluyor ki onlar
seksi kalçalı kadınlar
evinde çalışan rus hizmetçiye arkadan yaklaşıp zorla sahip oluyor
arabada seks
etek altı görüntüleri nedeniyle gözaltına alınmıştı
kucak kucağa sevgili
tangalı kızlar
türbanlı bir kadına ait nude fotoğraf attığı için
torrent
siyah peynir konusu nedir bilmiyorum
dar kotlu türbanlı gibi mi
sevgilinin göğsünde uyumak
eritme
bir erkeğin beni kullandığını nasıl anlarım
klitoris
tayland gay dizilerinde olduğu gibi
hamilelikte cinsel istek artması nedenleri
baldız
arkası dönük güzel pozlar kadın
tayt giyen liseli kızlar gibi görünüyor
ehliyet sınavı
kadınları etkileyen öpüşme teknikleri
yasli kadinlardan hoşlanması hastaligi
kadın bacak resmi
gay pornoları nedeniyle tartışma konusu olmuştu
avrupalı jigololarda öyledir
kalça büyütme hareketleri resimli
aldatma
aldatan erkek belirtileri
seks pozisyonu
arabada sex yapan gay çift için olmuş
kadınlarda orgazmı kolaylaştıran pozisyonlar
erkekler neden memeye dokunur
ilk gece kac kez yapilir
uzatma
para vermeden jigolo olmuş bu
rüyada temiz vajina görmek
kari koca banyoda
mazoşist kadın özellikleri
kadın aldatma belirtileri
seksi sarışın balkonda
rus güzel kadınları
masaj salonu
rüyada iş arkadaşı ile sevişmek
seksi kadın poposu
rüyada eski sevgiliyle öpüşmek
evli bir kadına ne hediye alınır
vajina dekoltesi
rüyada sevgilinin vajinasını görmek
tavuklarda prolapsus tedavisi
güzel kalçalı kadınlar
anıtkabir'de çekilen fotoğraflar tumblr
avustralya
eş değiştiren grup çiftler
banyoda soyunan liseli gibisin
çekyalı
bacak bacak üstüne atan erkek beden dili
heyelanın etkisini arttıran insan uygulamaları
dünyanın en küçük televizyonu
periscope südyensiz kızlar
15 temmuz askerlerin dövülmesi
cinsel istismara uğrayan türk ünlüler
cenazesi
temelden yıkılan ev
mini etekli din kültürü öğretmeni
kadiri tarikatı ünlüleri
köpek dövüştürmenin cezası
kalın bacak ince bel
liseli kızlar öpüşüyor
ermenistan
kartel infazları
eşinden ayrıldı mı
olen kisinin elini birakmadi
tiktok sansürsüz
hayvanlar üzerinde deney yapıyor mu
iri kadinlar
deniz seviyesinin yükselmesi
erken boşalıyorum ilaç eczane
siyah saçlı beyaz tenli porno seviyormuş abisi
erotik türbanlı
dünyanın en güzel kızı
meksika uyusturucu karteller
domalmasaydın sen de ne diyeyim
ders çalışmak için kronometre online
ingilizce ogretmeni enkazdan ciktimi
kurbağa bacağı
essege tecavüz eden adam
katarda
taytlı lezbiyen
uyuşturucu kullanan ünlülerin değişimi
rüyada tarlatan giymek
kendini teşhir etme hastalığı
sık sık ilişkiye girmenin faydaları
japon lezbiyen kızlar
eskortluk yapmak günah mı
rüyada dar sokakta yürümek
polisle sex tartışması
turbanli sevgiliye hediye
rüyada birinin sırtını döndüğünü görmek
sex acıtırmı
hamile kalmayı kolaylaştıran ilaç isimleri
whatsapp görüntülü konuşma sevgili
çıplak kadın bacağı
iri kalçalı kadınlar
erkekler yatakta nelerden hoşlanır
rüyada siyahi sevgilinin olması
100 dolara meme açma
sex partneri bulma
şalvarlı
korsika kadınları
popoya dövme
arkadan ilişkiye girmek günah mı
askeri cephanelik
rüyada siyah çarşaflı kadın görmek
kadında sakal
havuzda boynu kırılan adam
hamilelikte cinsel pozisyon
arkası dönük esmer kadın
ramazanda porno izlemek günahmıdır
bayan istek arttırıcı eczanede satılıyor mu
zishy kızları gibisin şekerim
deneyimsiz genç
ben koşayım biraz
eğilen kadınlar gibi duruyosun ondandır
arifiye yandex harita kaydı
bu işyeri 7/24 kamera ile izlenmektedir pdf
rüyada siyahi kadın görmek
benzinin litresi kaç para
binance telefon numaram değişti giriş yapamıyorum
dalaman'da yaşayan ünlüler
öpüşme isteği nedenleri
dünyanın en küçük televizyonu
yoğun bakımdaki hastanın vücudu neden şişer
arkası dönük pozlar erkek profil resmi
rüyada askerle öpüşmek
rüyada yetişkin birinin sünnet olduğunu görmek
bir erkek sevgilisi varken neden başka kıza yazar
whatsapp kimle konuşuyor
rüyada eski sevgilinin evinde olduğunu görmek
antibiyotik 12 saatten önce alınırsa ne olur sen daha iiyi bilirsin
kalça büyütme hareketleri bayan
rüyada eski sevgiliyle ilişkiye girmek
zevk suyu ile hamile kalınır mı
beni seviyor mu nasıl anlarım testi
bigo tarzı uygulamalar
gözü açık öpüşmek ne anlama gelir
konsomatris
arabada neden benzin kokar
büyük beden jartiyer kapıda ödeme
rüyada eski sevgiliyle yeniden sevgili olmak
çıplak kadın ve erkek
rüyada kalkmış erkek organı görmek
kadına seksilik katan şeyler
görüntülü konuşma sevgili
ensestin en yoğun olduğu ülkeler
erkekler neden memeye dokunur
islam dininde cinsel pozisyonlar
koca popolu kadınlar
komik hentai hijab
bayan kuaförü günlük kazancı
porno izlemek zina mıdır
adidas kız çocuk spor ayakkabı
ince zayıf kız
'+18 mesajlar
arabada ayak uzatma sevgili
zenginlerin giydiği gecelik
çirkin genç erkek
ben de otostop yaparak giderim o zaman
yan profil
japonya penis boyu ortalaması
hemşire geldi sonra
ereksiyon gif
brazzers oyuncular
güzel kalçalar
sahilde frikik
pinterest köpek storyleri
kapalı kadın
eşine sarılıp uyumak
erkeğin göğsünde uyumak
ortaokuldaki kız çocukları gibi görünüyor
vajinası dar olan normal doğum yapabilir mi
makedonya üsküp'te kiralık evler bakıyorum
öğretmen öğrencisinden hoşlanıyor diye demiştir
şalvarlı köylü kadını gibi
altınoluk günlük kiralık ev bakıyordum kanka
ormanda koşuyoruz napalım
okula makyaj malzemesi getirmek yasak mı neden öyle ki
tek gecelik korunmasız ilişki
cezaevi psikolog maaşları
kalça küçültme hareketleri
ünlülerin çıplak halleri
trt arapça kadın spikerleri
bebek sahil seks
dansöz gibi kıvırma
sinemada öpüşmek yasak mı
rüyada hostes kıyafeti giymek
sürekli profil resmi değiştiren kadın psikolojisi
seviyorum deyip umursamayan sevgili
rüyada erkek çocuğuna hamile olduğunu görmek
nikahta neden ayağa basılır
rüyada iki erkeğin kavga etmesi
whatsapp hakkımda sözleri ağır
ensestin psikolojik nedenleri
sevgilinin dudaktan öpmek istemesi
olgun kadınlar neyden hoşlanır
porno izleyip tepki veren kız
sünnet çocuğunun ablası için kıyafetler
beşiktaş ta arıyormuş
rüyada sütyenli kadın görmek
adana da kerhaneler öyle ya da izmir genelevi
trendyol dan sipariş vermiştim bilmiyorum
onlyfans hesabı olan türk ünlüler
kalça fotosu
erkekleri etkileyen gecelikler
rüyada ayakkabı kaybetmek
marmara üniversitesi diploma örnekleri
rüyada tuvalette adet olduğunu görmek
penisi kırılan futbolcu
barda filminin gerçek sanıkları
heidi'nin mezarı
fatih 160 tl ye aldığı cep telefonunu 200 tl ye satmıştır
ön sevişme zina sayılır mı
iç bacak eritme
sakin ol liseli
benzeyen adam
kim milyoner olmak ister penis boyu sorusu
afrikalılar affetmez
dünya twerk şampiyonu
jigolo kaç para kazanır
abi kardeş gidersiniz işte
türbanlı ev hanımı gibi
kazayla nasıl hamile kalınır
penis büyütme tedavisi gibi
güzel göbekli kadınlar
fenerbahçe sevgili fotoğrafları tumblr
sevgiliyle uyurken sarılma şekilleri
erkeklerin öpüşürken hoşlandığı şeyler
Dünyanın en güzel kadın vücudu
sexy bacaklar başka bilmem
ipli jartiyer
porno yıldızına aşık oldum
bacak inceltme hareketleri
iğrenç fotolar
suriye'nin en güzel kadinlari
bale yapar gibi halin var
yakasız uzun kollu erkek gömleğine benziyor
rüyada dışarıda banyo yapmak
öpüşme cezalı oyun yandex
rüyada yeşil etek giymek
sütyen arkası uzatma aparatı
şişman kızların zorlanması normal
eşek benim en sevdiğim hayvan
gecelik sexi
dans etmenin faydası ne ola ki
neoplazma rastlanmamıştır ne demek
ben de google play de arıyordum onu
toplu hayvan ölümleri
bilim insanlarından hangisi iletişim alanında yaptığı icat ile
tanınmaktadır
seksi kalçalı olduğu içindir
bradikardik hastaya yaklaşım
ince bağırsaktan salgılanan enzimler gibidir
asyalı kadınlarda burun öyle
bence üvey babası
sigarayı bırakmak için karabaş otu kullanmış
öpüşmek istemeyen kadın öyledir kesin
arap dadı
rüyada kırmızı etek giymek
üniversiteler açılacak mı
çıplak anime resimleri fikrine katılıyorum
hastalık nedeniyle çalışma hayatından çekilmiş
giyim tarzı bence gayet güzel
umursamayan erkek
kız kıza konuşun siz ben çekileyim madem
tombu kadınlar gibi diyorsun
rüyada erkek cesedi görmek
sex hikaye anlatımı gibi konuşma yahu
aykkabı fabrikasından almış
kalça nasıl ölçülür
doğal kapalı bayan resmi arkası dönük
binance çöktü mü haberim yok
köpekle gezmeye gittim
rüyada sigara içtiğini görmek
otostop uygulamaları
bel inceltme hareketleri
arkadan cekilmis kapali profil fotolari
uzun boylu kız olduğu içindir
iranda sevgilisiyle dans eden kızın ölümü
kırmızı saçlı tiktok fenomeni
öpüşürken dil kullanan kadın
rüyada dudaktan öpmek
erkeklerde meme ucu ne işe yarar
eşi hamile olan erkeklerin psikolojisi
doggy style pozisyonu diyordu galiba
snapchat kullanan sevgili
erkekler en cok neyden tahrik olur
hatırladığım kadarıyla sekretere tecavüz haberiydi
instagram açılmıyordu en son ondandır
periscope kızları gibi
ekşi şeyler yiyormuş bu aralar
pamuk prenses olmaya karar verdim
modacruz çöktü mü bilmiyorum
fantazi set takımları bakıyormuş
hostes olmaya karar vermişsin
Doğal güzel kadınlar daha iyi
seksi vücutlu kadın bence
makedonya gece hayatı
öğretmenle beraber gittik
popo kaldırıcı külot giymiştir
sakarya
arayan bayanlar
kadıköy belediyesi'nde yaşandı diye hatırlıyorum
dünyanın en küçük kadını olsa ne olur
seven erkek nasıl öpüşür
protez saç kullandığını düşünüyorum
avukatlara özel hediye gibi bir şey
kalça şekillendirme hareketleri yapıyorum kanka
eski eşyaları atamama hastalığı var bende
seks yapan çiftler ile ilgiliydi
sabah ilişkiye girmenin faydaları tabii
uyuşturucu kullanan insanların değişimi hakkında diyorum
üvey annesi olabilir
köpek storyleri gece
seni bilmem de benim siyah saçlı kadınlar hakkında fikrim değişmedi
minibüste diyor bilmiyorum ben de arkadaşın yalancısıyım
ben rahibe hayatı yaşıyorum kanka
araya kaçan tayt rahatsız etmiyor mu
değişimi uygulamaya sokmak
2 kişilik profil fotoğrafları sevgili
dünyanın en güzel trans kadını
umursamayan kıza nasıl davranmalı
rüyada eski sevgilinin seni görmezden gelmesi
Saatte ortalama 16 kere yüzümüze değdiriyoruz
anal seks zevk verir mi
soyunan kızlar gibi davranma şekerim
Okşama basit cinsel saldırı kapsamında
ayağını suya sokmak dahi parayla
frikik vermekten korkmadı
bana bakıyor beni seviyor mu
rüyada eşiyle ormanda yürümek
Şehvetli okşama cezası
tanga giymek erkeği etkiler mi
instagram arkadaş önerileri kapatma
Şehvetli üst düzey çiftin birbirlerini okşama olayıydı
rüyada erkek çocuğun hayatını kurtarmak
özel mesajları ifşa etmiş
seven erkek nasıl öpüşür
araya kaçan elbise
kilolu bayanları zayıf gösteren abiye modelleri
twitter sokak kalça akımı gibi olsa gerek
talihsiz frikikleri nedeniyle olmuştur
araya kaçan iç çamaşırı gibisin kanka
uykuda tecavüz olayı nedeniyle
hamilelikte tayt giymek
rüyada kırmızı ayakkabı giymek
mini etek giyen hoca gibi
fotoğrafı çıplak yapma şimdi
aktif ol bakarız
iğrenç resim bence
belarus insanları öyledir canım benim
bende pasif görünüyor
dilini gözüne değdirebiliyor
evde çıkarken son dakika fikrim değişti bahçede
Kadın iç çamaşırlı fotoğrafları ifşa oldu
dar kotlu kizlar
evim var ev arkadaşı arıyorum
red line hollandaya gitmiş
denizde sevişmek gibi mesela
fransız hastalığı var sende
twitter balkonda
cesedi sansürsüz gösterdikleri için olmuş
soyunan kızlar reddit
italya da iki erkekle evlenen kadın
sokakta seks nedeniyle olmuş çocuğum
discord kızı normaldir
şişme kadınla sevişirsin artık
sevgiliyle çıplak uyumak
annesine tecavüz edilmiş o yüzden
hareketli resimler gibi olduğu içindir
bacak okşama görüntüleri olay olmuştu
Şehvetli okşama cezası
derin yırtmaç etek giyince geriye kadının seksi vücut kıvrımları kalıyor
teşhirciyi video kaydıyla ifşa ediyor
n11 de kırmızı gecelik olabilir
saten jartiyer seviyorum ben saten gecelik de olabilir
Kocası boşnak saksosu demişti ya ondandır
yatakta göbek eritme hareketleri yapıyorum
soyunma odasına giderken olmuş
baftv ya da doodstream olması lazım
metroda lazım olur,Tybee Island'da
yırtmaçlı seksi elbise olsa fikrim değişirdi
minibüste giderken diyordu
diyen kadın
mufakta ne yapıyorsun şimdi
tenis kortunda seksi bir kadın gibi görünüyordu
ets de siyah bikini ve iç çamaşırı konusunda öyleydi
öğretmen öğrencisinden hoşlanıyor
iç çamaşırı ile uyumak günah mı
eskortluk yapmak günah mı
ona benzeyen adamı diyorsun
bloomberg teydi galiba öyle hatırlıyorum
tanga giymek erkeği etkiler mi
abla kardeş sözleri tumblr
altında külot olmayan kadınlar gibi görünüyor
memeye bakan erkek
turbanli kalcalarie ile ilgileniyor arkadaş
asansörde olmuş
sevgiliye iç çamaşırlı fotoğraf atmak
sevgiliyle yatmak
taytlı kızları
seksi kız vücudu gibi diyorsun
kütüphanede kitap okuyorum
diyen adam
beyaz ten bence daha iyi
önden fermuarlı sütyen
şeffaf dantelli külot gibi mi diyorsun
annesiyle spor yapan çocuk
çamaşırhaneye gidiyorum nolcak
yaşlı adam genç kız ilişkileri arttı tabii normal
çok sıktı bu konu beni
bacak arası terlemesi gibi
metrobüse binip git bence
sert seks konusunda fikrim aynı
üvey anne tecrübesiz çocuğu erkek yapıyor demiş
erkekler neden sürekli sevişmek ister
en güzel kadın kalçası nasıl olmalı
porno izleyerek reaksiyon veren kız
sexi kadın ayakkabı
kışkırtma
öpüşürken dilini kullanan erkek ne anlama gelir