'Türkiye, NATO'nun Belarus'a karşı resmi tepkisini yumuşatmaya çalıştı'
Reuters, Dışişleri Bakanlığı'nın konuyla ilgili henüz yorum yapmadığını da ekledi.
Belarus, Pazar günü Yunanistan'dan Litvanya'ya giden yolcu uçağını kendi hava sahasında 'bomba ihbarı' olduğu gerekçesiyle zorla indirip uçaktaki muhalif gazeteci Roman Protasevich'i gözaltına almıştı.
Avrupa Birliği (AB), NATO ve ABD, "uçak kaçırma" olarak nitelenen olayın ardından Minsk yönetimine yeni yaptırımlar uygulamayı gündeme getirmişti.
NATO'ya üye 30 ülke, Ryanair hava yollarına ait uçağın indirilmesini kınayan iki paragraflık bir açıklama yaptı. Ancak Baltık ülkelerinin ve Polonya'nın talep ettiği gibi bir cezai yaptırım gündeme getirilmedi.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, uçağın indirilmesini "hava korsanlığı" olarak tanımlamış ve bunu "şoke edici bir eylem" olarak nitelemişti. NATO müttefiklerinin açıklamasının Stoltenberg'in tonundan daha yumuşak olması da dikkat çekici bulundu.
Reuters haber ajansına konuşan diplomatlar, Ankara'nın, Belarus'taki siyasi mahkumların serbest bırakılmasına yönelik çağrıları metnin dışında tutmak istediğini ileri sürdü. Belarus ile NATO arasındaki işbirliğinin askıya alınması tehdidinin de metinden çıkarıldığı belirtildi.
'Amaç Moskova ile bağları korumak olabilir'
Reuters'a konuşan diplomatlar, Ankara'nın bu hamleyi yaparak Moskova ile bağlarını korumayı hedeflemiş olabileceğini söyledi. Rusya, Belarus'un en yakın müttefiki.
Minsk'e günlük sefer düzenleyen Türk Hava Yolları üzerinden Belarus'la ekonomik ilişkilerin korunmasının da Türkiye'nin motivasyonları arasında olabileceği aktarıldı.
Türkiye'nin yaz aylarında Rus turistleri ağırlamak istemesinin de söz konusu hamlenin arka planında yer almış olabileceği belirtildi.
Bir diplomat, "Polonya, Litvanya, Letonya başta olmak üzere birçok müttefik Türkiye'nin tutumundan dolayı hayal kırıklığına uğradı. Ankara'nın (Belarus Devlet Başkanı Aleksandr) Lukaşenko'yu neden savunmak istediği net değil" yorumunu yaptı.
Bir NATO yetkilisi ise "Kuzey Atlantik Konseyi'nin Belarus açıklaması, 30 müttefik ülkenin fikir birliği ile kararlaştırıldı. Kuzey Atlantik Konseyi'ndeki gizli görüşmelerin ayrıntılarına girmiyoruz" dedi.
Bir diplomat da, Stoltenberg'in, NATO'nun internet sitesinde yayımlanan açıklamanın son hali için Türkiye dahil bütün müttefiklerin kabulünün olduğunu söyledi.
Uçak indirme vakasında neler yaşandı?
Ryanair havayolu şirketine ait yolcu uçağı Pazar günü, Yunanistan'ın başkenti Atina'dan Litvanya'nın başkenti Vilnius'a gidiyordu.
Belarus Litvanya'ya giden uçağın yolunu, hava sahası üzerindeyken bir savaş uçağıyla kesti. "Bomba tehdidi" iddiasıyla Minsk'e inmeye zorladı.
Uçakta bulunan muhalif gazeteci, Nexta grubunun eski editörü 26 yaşındaki Roman Protasevich gözaltına alındı.
Görgü tanıkları gözaltına alınan gazetecinin çok korkmuş göründüğünü ve yanındaki yolculara idam cezasına çarptırılabileceğini söylediğini anlattı. Belarus, Avrupa'da hala idam cezasını kaldırmamış tek ülke.
Ryanair'e ait uçak, gazetecinin gözaltına alınması sonrasında yoluna devam etti ve Litvanya'nın başkenti Vilnius'a planlanan varış saatinden yaklaşık yedi saat sonra, yerel saatle 21.25'te vardı.
Litvanya'ya inen uçaktaki yolcular Minsk'te geçirdikleri zamanın 'sakin' olduğunu söyledi ama kendilerine bilgi verilmediğini ifade etti. Bir yolcu Protasevich'in 'çok korkmuş göründüğünü' söyledi ve "Doğrudan gözlerine baktım çok üzgündü" dedi.
Fransız haber ajansı AFP'ye konuşan bir diğer yolcu Monika Simkiene de, "İnsanlara döndü ve idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu söyledi" diye konuştu.
Lukaşenko: Uçağı indirmek hakkımızdı
Belarus Devlet Başkanı Aleksander Lukaşenko, olayla ilgili yaptığı açıklamada "Yolcu uçağını indirmek hakkımızdı" dedi.
Parlamentoda milletvekillerine seslenen Lukaşenko, yolcu uçağının "bomba ihbarı nedeniyle indirildiğini" ve Mig-29 tipi savaş uçağı tarafından yolunun kesildiği haberlerinin "kesinlikle yalan" olduğunu iddia etti.
66 yaşındaki Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko 1994 yılından bu yana iktidarda ve geçen yılın Ağustos ayında sonucu tartışma yaratan seçimleri kazandığını ilan ettiğinden bu yana ülkede çok sayıda muhalif isim tutuklandı, bir kısım muhalif de yurt dışına kaçtı.
Protasevich kimdir, Nexta nedir?
Nexta, Telegram kanalından yayın yapan bir medya operasyonu. Grubun Twitter ve YouTube hesapları da var.
Nexta, Belarus'taki seçim döneminde muhalifler için kilit önemdeydi. Kuruluş, seçim sonrasında hükümetin haberlere ve medyaya getirdiği kısıtlamalarda faaliyetlerine devam etti.
Tikhanovskaya, 26 yaşındaki Protasevich'in 2019'da Belarus'tan ayrıldığını ve 2020 devlet başkanlığı seçimlerini Nexta aracılığı ile haberleştirmeye devam ettiğini söyledi. Daha sonra Protasevich hakkında Belarus'ta cezai kovuşturma başlatıldı.
Tikhanovskaya, "terörist olarak görüldüğü için" Protasevich'in Belarus'ta idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu ifade etti.
Tikhanovskaya, geçen yıl düzenlenen seçimlere hile karıştırıldığını, sandıktan kendisinin birinci çıktığını söylüyordu. Avrupalı liderlerin de desteğini alan Tikhanovskaya, eşi hapis cezasına çarptırıldığı için adaylıktan çekilmek zorunda kaldığı için devlet başkanlığı yarışına girmişti.
Lukaşenko'nun seçimlerde zaferini ilan etmesinden sonra başkent Minsk'te toplanan binlerce kişi aylarca protesto gösterileri düzenledi. Polis sert müdahalelerde bulundu ve binlerce kişi hakkında cezai işlem başlatıldı.